Πώς να λέμε την Ευχή;

34
8485
Εκτύπωση Εκτύπωση
1 αστέρι2 αστέρια3 αστέρια4 αστέρια5 αστέρια (καμία αξιολόγηση προς το παρόν)
Loading...

Ο πλέον συνηθισμένος τρόπος είναι να λέμε την Ευχή είτε προφορικά είτε ψιθυριστά είτε από μέσα μας με τον ενδιάθετο λόγο, παντού και πάντοτε. Έτσι, στη δουλειά, στο σπίτι, στο δρόμο λέμε: “Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με”. Όταν τρώμε, όταν περπατάμε και, ειδικότερα, όταν βρισκόμαστε μέσα στο ναό: “Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με”.

Τον πρώτο καιρό πρέπει να λέμε την Ευχή προφορικά, με το στόμα ψιθυριστά, σεμνά και ταπεινά και μάλιστα όσο μπορούμε συχνότερα: “Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με… Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με”. Γιατί η φωνή που βγαίνει από το στόμα, συγκεντρώνει τον νου πάνω στις λέξεις και έτσι ο νους με τη σειρά του αρχίζει σιγά-σιγά να τις προσέχει. Όπως λοιπόν δεν είμαστε αφηρημένοι μπροστά στον Πνευματικό ή σ’ ένα επίσημο πρόσωπο, έτσι και πολύ περισσότερο δεν πρέπει να είμαστε αφηρημένοι όταν κάνουμε Ευχή, για ν’ αρχίσει ο τρόπος αυτός ν’ αποδίδει καρπούς. Γιατί, όσο πιο θερμή και πιο δυνατή είναι η Ευχή, τόσο και τα αποτελέσματά της είναι πιο θεάρεστα και πιο ωφέλιμα για την ψυχή μας.

Όταν επιμείνουμε πολύ στην προφορική Ευχή καθ’ όλη την ημέρα, ανεξάρτητα από τη δουλειά που κάνουμε, όσο θα περνάει ο καιρός, τόσο και πιο απαραίτητη θα την αισθανόμαστε, καθώς δημιουργείται μέσα μας ένα παράδοξο κλίμα γλυκύτητος και ειρήνης, τόσο που ακόμα και το στόμα γλυκαίνεται, σαν να έχει μέσα του μια γλυκιά καραμέλα που την πιπιλίζει διαρκώς: “Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με…”. Έτσι αυθόρμητα πλέον επιθυμούμε και ζητούμε να λέμε την Ευχή, γιατί έχουμε γλύκα στο στόμα και στα χείλη γεύση μειλιού. Και τότε, βέβαια, για κανένα λόγο δε θέλουμε να σταματήσουμε το Όνομα του Χριστού. Όταν μας διακόπτουν για τον άλφα ή βήτα λόγο, αισθανόμαστε σαν να μας λείπει κάτι το πολύτιμο, γιατί η ψυχή αισθάνεται την έλλειψη της Ευχής και την αναζητεί. Μόλις όμως ξαναβρεί την ευκαιρία, αμέσως αρχίζει και πάλι: “Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με…”

Η προφορική Ευχή είναι μεν στάδιο αρχαρίων -ων πρώτος ειμί εγώ- αλλά είναι και στάδιο εισαγωγικό για όλους εκείνους, που επιθυμούν εν Πνεύματι Αγίω να εργάζονται την Ευχή, όσο μπορούν, ώστε να δουν καλύτερες ημέρες στη ζωή τους, στην οικογένειά τους και στο περιβάλλον τους γενικότερα. Είναι δε επίμονος και απαραίτητη αρχή, για την επιτυχία του τελικού σκοπού, δηλαδή του αγιασμού του Ορθοδόξου χριστιανού, που πετυχαίνεται με την κατάκτηση της καρδιάς από το παντοδύναμο Όνομα του Ιησού Χριστού.

Ο χριστιανός, που λέει την Ευχή, πλουτίζει πνευματικά!!! Πλουτίζει όντως από τις θείες Τριαδικές δωρεές, αλλ’ όχι χωρίς κόπους, πειρασμούς και σκληρούς πνευματικούς αγώνες, που χρειάζονται, για να απαλλαγεί από τα μύρια πάθη που έχει μέσα του και κυρίως την ψωρό-υπερηφάνεια.
Τα παραδείγματα που υποδεικνύουν ότι η Ευχή είναι δυνατή και μέσα στον κόσμο, είναι πολλά και ζωντανά ανάμεσα στους χριστιανούς, που ζουν και αγωνίζονται φιλότιμα, εν Χριστώ.

Ο μακαριστός παπα-Χαράλαμπος, μέλος της συνοδείας του οσίου Γέροντος Ιωσήφ του Ησυχαστή και προηγούμενος της Ι. Μ. Διονυσίου του Αγίου Όρους, διηγείτο από την προσωπική του πείρα ως Πνευματικού, τα εξής:

“Εξομολογώ κάποιο ανδρόγυνο από τη Θεσσαλονίκη. Έχουν τέτοια ακρίβεια, που τους θαύμασα. Πρόκειται πραγματικά για μια “κατ’ οίκον εκκλησία”.

Έχουν τρία παιδιά. Μόλις φύγουν τα παιδιά στο σχολείο και ο άνδρας για τη δουλειά, η γυναίκα κάθεται μια-δυο ώρες και λέει την Ευχή. Κατόπιν σηκώνεται, αρχίζει τις δουλειές του σπιτιού και εν τω μεταξύ η Ευχή, σαν μηχανή, δουλεύει ασταμάτητα, πότε με το στόμα και πότε με το νου. Ο άνδρας, μόλις γυρίσει από τη δουλειά, αμέσως θ’ αλλάξει και θα πάει λίγη ώρα για προσευχή και μελέτη. αυτή την τάξη συνήθισαν και τα παιδιά τους.

Μου έγραφε τις προάλλες η μάνα: “Τα παιδιά μας έμαθαν να λένε την Ευχή και στο σχολείο. Όταν γυρίζουν από το σχολείο, έχω τελειωμένες τις δουλειές και το φαγητό και κάθομαι ξανά στο προσευχητάρι. Τα παιδιά με περιέργεια με ρωτούν:

— Τι κάνεις εκεί, μαμά;
— Προσεύχομαι στο Χριστούλη για να μας φυλάει.
— Μαμά, μπορούμε κι εμείς να προσευχόμαστε μαζί σου;
— Βεβαίως, παιδιά μου. Ο Χριστούλης σας αγαπά και θέλει να μιλάτε μαζί Του.

Έτσι λοιπόν κάναμε συνήθεια και το μεσημέρι προσευχόμαστε όλοι μαζί δεκαπέντε-είκοσι λεπτά και ύστερα τρώμε.

Όταν το βράδυ γυρίσει και ο πατέρας τους, καθόμαστε όλοι μαζί. Άλλοτε διαβάζουμε μαζί βιβλία της Εκκλησίας, άλλοτε τους διηγούμαι ιστορίες.

Κάποτε μας τυχαίνει κανένας ξένος και μας χαλά λίγο τη σειρά. Ωστόσο, οι πιο πολλοί μάς έμαθαν και είτε έρχονται για ν’ ακούσουν καμιά ωφέλιμη κουβέντα είτε πάνε σε άλλους φίλους τους, που ταιριάζουν στα φρονήματα. Κάποιες φορές κανονίζουμε και μικρές οικογενειακές αγρυπνίες.

Την Κυριακή όλοι οικογενειακώς θα εκκλησιασθούμε και θα κοινωνήσουμε. Με τη Χάρη του Κυρίου, και τα παιδιά μας προσαρμόσθηκαν και μας ακολουθούν χωρίς προβλήματα. Παρόλο που οι φίλοι τους στο σχολείο δε νηστεύουν, όμως ευτυχώς δεν παρασύρονται”.

Τελειώνοντας, γράφει αυτή η χαριτωμένη γυναίκα:

“Κατ’ αυτόν τον τρόπο κυλά η ζωή μας. Αν και έχουμε πολλούς πειρασμούς από το φθόνο του εχθρού, όμως αισθανόμαστε ότι στο σπίτι μας βασιλεύει ο Χριστός και είμαστε πολύ χαρούμενοι και ευτυχισμένοι”.

Και καταλήγει ο αγιασμένος Γέροντας Χαράλαμπος:

“Να, τέκνον, ένα παράδειγμα από μέσα στον κόσμο, για να εννοήσεις ότι ο Θεός δεν είναι προσωπολήπτης. Δίνει τη χάρη Του παντού.

“Η ευχή μέσα στον κόσμο”, π. Στεφάνου Αναγνωστόπουλου

34 ΣΧΟΛΙΑ

  1. “Απ΄τα λόγια της ευxής βγαίνουμε καρποί γλυκείς. Ω τι μέλι είν΄ αυτό δεν μπορείς να φανταστείς”, λέει ένα ποίημα. Πράγματι η ευχή σε εισάγει σε ένα κόσμο που την ύπαρξη και την ομορφιά δε θα μπορούσες ποτέ σου να φανταστείς. Εύχομαι αυτό το άρθρο να δώσει το έναυσμα να ασχοληθούμε με την ευχή, γιατί δυστυχώς οι περισσότεροι Χριστιανοί ακόμα και αυτοί που μεγαλώσαμε στην Εκκλησία δεν έχουμε γαλουχηθεί με την παρουσία της στη ζωή μας. Ίσως να έχουμε μια απλοποιημένη και ξεθωριασμένη, ασαφή αντίληψη για τη χρηστικότητά της, ίσως να μη μας γέμισε απ΄την αρχή το μάτι, ίσως να θεωρήσαμε από μόνοι μας ή κατόπιν υποδείξεως ότι εξασκείται μόνο απ΄την ελίτ των πνευματικών ανθρώπων. Το σίγουρο είναι ότι όλες αυτές οι υποθετικές μας θεωρίες πρέπει να γκρεμιστούν και να δώσουν τη θέση τους στις ασφαλείς και θεόπνευστες πατερικές διδαχές, οι οποίες όχι μόνο διατρανώνουν απερίφραστα ότι όλοι πρέπει να την εξασκούν ακόμη και τα μικρά παιδιά αλλά και το ότι είναι απαραίτητη για την πνευματική μας πρόοδο. Όλοι ανεξαιρέτως οι άγιοι γέροντες (π. Παϊσιος, π. Ιωσήφ Ησυχαστής κ.α.) αφιερώνουν το μεγαλύτερο μέρος της διδαχής τους στην ευχή και στην καταλυτική σημασία της στην πνευματική ζωή. Να σημειώσω μόνο 2 απ΄τα πλεονεκτήματά της. Λέγεται παντού και εύκολα, συγκεντρώνει το νου και δεν τον αφήνει να περιπλανιέται και με την επίκληση του ονόματος του Χριστού έχει φοβερή δύναμη και αποτελέσματα πολύ ανώτερα από οποιαδήποτε άλλη προσευχή. Η ευχή είναι το οξυγόνο της ψυχής. Όποιος την εξασκεί συνδυάζοντάς την και με τον πνευματικό αγώνα μπορεί να φτάσει σε μεγάλα πνευματικά ύψη. Πρέπει βέβαια να γίνεται αφάνταστα, με ταπείνωση και αγάπη προς το Θεό. Ένα απ΄τα καλύτερα βιβλία για να γνωρίσουμε την ευχή είναι το “η ευχή μέσα στον κόσμο”, απ΄το οποίο προέρχεται και το παραπάνω απόσπασμα.

    • Ένα ακόμα σχετικό βιβλίο, που έπεσε σχεδόν τυχαία στα χέρια μου και ούτε καν κατάλαβα από τον τίτλο του ότι επρόκειτο για αυτό, αλλά μου άρεσε πολύ καθώς το μελετούσα, είναι το “Η δύναμη του ονόματος”, επισκόπου Καλλίστου Ware.

      • Να συμπληρώσω στο σχόλιό σου friedlich ότι επίσης καλό βιβλίο που πραγματεύεται την ευχή είναι το «Μια βραδιά στην έρημο του Αγίου Όρους», του μητροπολίτου Ναυπάκτου Ιεροθέου Βλάχου. Αυτά τα 3 που αναφέρθηκαν και στα σχόλια απ΄ότι ξέρω είναι τα καλύτερα,με μία ελαφριά υπεροχή του «Η ευχή μέσα στον κόσμο» στο οποίο κατά τη γνώμη μου έχει γίνει η πιο άρτια και ολοκληρωμένη δουλειά. Είναι άλλωστε και το ογκοδέστερο μεταξύ των τριών. Άλλα βιβλία που προβάλουν την τέχνη της ευχής είναι τα εξής: «Ασκητικές εμπειρίες», του αγίου Ιγνατίου Μπριατσανίνωφ, «Περί προσευχής», του γέροντος Σοφρωνίου, «οι περιπέτειες ενός προσκυνητού», «ο αόρατος πόλεμος»,του Νικοδείμου του αγιορείτου, «Λόγος Άθωνος», του π. Μαρκέλου Καρακαλληνού, όλα σχεδόν τα βιβλία που προέρχονται από τη συνοδεία του γέροντος Ιωσήφ του Ησυχαστού κ.α. Τα παραπάνω βιβλία δεν περιέχουν απλά νύξεις για την ευχή, αλλά αφιερώνουν μεγάλο μέρος τους σ΄αυτήν.

      • Αγαπητέ, Thesprote, επειδή το σχόλιό σου θα μπορούσε να παρερμηνευτεί, εξαιτίας λανθασμένων θεωριών που κυκλοφορούν, θα ήθελα να ξεκαθαριστεί ότι για να κάνουμε την ευχή δεν χρειάζεται “ειδική ευλογία”. Για παράδειγμα, θα παίρναμε “ειδική ευλογία” για να κάνουμε το απόδειπνο; Θέλω με το παράδειγμα αυτό να αποσαφηνίσω ότι ευχή δεν είναι κάτι το ιδιαίτερο ή μόνο για κάποιους. Ασφαλώς, πάντως όπως και σε καθετί πρέπει να ενημερώνουμε τον πνευματικό μας και να του αποθέτουμε τους λογισμούς μας και ερωτήσεις που τυχόν έχουμε. Γιατί ο κίνδυνος της πλάνης διαρκώς εμφιλοχωρεί. Ειδικά στην ευχή, επειδή τα αποτελέσματά της είναι εντυπωσιακά, πρέπει να προσέχει κανείς να μη πέσει στην υπερηφάνεια. Αλλά αυτό δεν αποτελεί λόγο για να μην την κάνεις. Ο κίνδυνος αυτός εμφανίζεται ούτως η άλλως με μαθηματική ακρίβεια σε όποιον προοδεύει πνευματικά.

        • “…εξαιτίας λανθασμένων θεωριών που κυκλοφορούν, θα ήθελα να ξεκαθαριστεί ότι για να κάνουμε την ευχή δεν χρειάζεται «ειδική ευλογία».”
          Ποια είναι η διαφορά της “ευλογίας” από την “ειδική ευλογία”, αγαπητέ Ζωτικέ;
          Νομίζω ότι οι Πατέρες της Εκκλησίας μιλούν για μια και μόνο ευλογία.

          • Τη φράση “ειδική ευλογία” την έβαλα σε εισαγωγικά γιατί ακριβώς τη λέω μεταφορικά. Και για να προλάβω ερωτήσεις τέτοιου τύπου, έγραψα παρακάτω: “Για παράδειγμα, θα παίρναμε «ειδική ευλογία» για να κάνουμε το απόδειπνο; Θέλω με το παράδειγμα αυτό να αποσαφηνίσω ότι ευχή δεν είναι κάτι το ιδιαίτερο ή μόνο για κάποιους”. Φυσικά λοιπόν και δεν υπάρχει εκκλησιαστικός όρος “ειδική ευλογία” γι΄αυτό ξαναλέω την έβαλα τη φράση σε εισαγωγικά. Συνοψίζοντας, να επαναλάβω ότι η ευχή δεν προορίζεται για περιορισμένο κοινό, και δε θέλει την ευλογία, ως απάντηση σε ερωτήματα τύπου, είμαι ικανός για να την κάνω, μήπως δεν είναι για μένα, μήπως είναι κατώτερη των άλλων προσευχών, μήπως είναι αποκλειστικά για τους μοναχούς ή για φτασμένους πνευματικά ανθρώπους;… Αυτές οι διευκρινήσεις, δεν έγιναν τυχαία ή αόριστα, αλλά απαντούν σε νοοτροπίες που αναδύθηκαν στη δεκαετία του ’30 και ταλανίζουν την Εκκλησία ακόμη και σήμερα. Όλοι ανεξαιρέτως οι άγιοι που έχουν μιλήσει για την ευχή όχι μόνο την επικροτούν σαν μέθοδο προσευχής, αλλά την προβάλλουν και σαν απαραίτητη στη ζωή των πιστών όχι για τη σωτηρία τους, αλλά για την πνευματική τους τελειότητα. Όλα αυτά που παραθέτω δεν αποτελούν δικές μου σοφιστείες, αλλά τη συνισταμένη άποψη των Πατέρων.

          • Αγαπητέ Ζωτικέ γράφεις το εξής:
            “Όλοι ανεξαιρέτως οι άγιοι που έχουν μιλήσει για την ευχή όχι μόνο την επικροτούν σαν μέθοδο προσευχής, αλλά την προβάλλουν και σαν απαραίτητη στη ζωή των πιστών όχι για τη σωτηρία τους, αλλά για την πνευματική τους τελειότητα. Όλα αυτά που παραθέτω δεν αποτελούν δικές μου σοφιστείες, αλλά τη συνισταμένη άποψη των Πατέρων.”

            Νομίζω ότι οι Πατέρες και οι άγιοι υποστηρίζουν να κάνουμε το κάθε τι στη ζωή μας με ευλογία από τον πνευματικό μας πατέρα.Ακόμα και τους λογισμούς μας να λέμε είτε είναι κακοί είτε όχι.
            Έτσι έχουμε ασφάλεια έναντι των πανούργων.
            Άρα στο ερώτημα: “Πώς να λέμε την Ευχή;”,
            νομίζω ότι ταιριάζει η απάντηση:
            “Με την καθοδήγηση του πνευματικού μας πατέρα”

          • Συμφωνούμε απόλυτα Thesprote!!! Μία από τις απαραίτητες προϋποθέσεις για την εξάσκησή της είναι η συνεχής καθοδήγηση από τον πνευματικό μας.

  2. “Αγρυπνείτε αδελφοί μου και μη μου λέτε ότι νυστάζετε, διότι όποιος θέλει να μην πληγωθεί από τον εχθρό, ποτέ δεν κλείνει τα μάτια του. Είναι δυνατόν να σε πάρει ο ύπνος, όταν κινδυνεύεις, οταν σε παρακολουθούν οι αντίπαλοι;Την ώρα εκείνη τρέμεις. Αν όμως εσύ θέλεις να κοιμάσαι, παρ’το είδηση ότι θα πέσεις και θα χαθείς, διότι θα απογυμνωθείς από τις αρετές σου.
    Αντιθέτως αν θα έχεις αδιαλείπτως πάνοπλο το νου σου, θα μπορείς να νικάς τον εχθρό, που στέκεται συνεχώς με την παράταξή του απέναντί σου, με το όπλομπου είναι ο Χριστος.”
    Άγιος Ησύχιος
    Λόγος περι νήψεως
    Άρα με νυψη, προσοχη και εγρηγορση!!!

  3. Η Ευχή και η αδιάλειπτη επανάληψή της είναι ένα θέμα που θίγεται συχνά από σύγχρονους θεολόγους και γέροντες. Θα ήθελα να ρωτήσω, πότε εμφανίζεται σαν πρακτική;
    Έχω την αίσθηση, χωρίς να γνωρίζω, πως οι Πατέρες των πρώτων αιώνων (Χρυσόστομος, Βασίλειος κλπ)δεν αναφέρουν κάπου το “Κύριε Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού, ελέησόν με τον αμαρτωλό”..

    • Αγαπητέ Nikoslev, καταρχήν να πω εισαγωγικά ότι αυτό που αποκαλούμε Παράδοση στην Ορθόδοξη Εκκλησία δε διαμορφώθηκε μέσα σε μια μέρα. Η αλήθεια βέβαια του Θεού, είναι μία και αδιαίρετη γι΄ αυτό και υπάρχει ταύτιση βιωμάτων από τους αγίους της Εκκλησίας μας. Απ΄το ψηφιδωτό λοιπόν της Θεολογίας κάθε άγιος της Εκκλησίας μας προσέθετε τις δικές του ψηφίδες, τις ψηφίδες που τον φώτιζε ο Θεός. Έτσι οικοδομήθηκε αυτό το κομψοτέχνημα της Ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας. Το σίγουρο είναι ότι όλοι οι άγιοι ήταν θεατές του ίδιου Ακτίστου Φωτός, αλλά ετεροειδείς μετασχηματιστές του Θείου βιώματος σε ανθρώπινη συχνότητα.
      Επί της ουσίας: 1)H ευχή, λένε πολλοί Πατέρες, έχει αγιογραφική προέλευση με έρεισμα την επαναλαμβανόμενη διακήρυξη του Χριστού, “Ότι και αν ζητήσετε στο όνομα μου, θα το κάνω”. Πολλοί Πατέρες πιστεύουν ότι μικρές προσευχούλες με το όνομα του Χριστού, υπήρχαν από την αποστολική ακόμα περίοδο και αυτές υποδήλωνε το “αδιαλείπτως προσεύχεσθε”. Πάντως η επικράτηση της σημερινής μορφής της ευχής έλαβε χώρα τον 7ο αι. με κύριους εκφραστές της τους αγίους Ιωάννη της Κλίμακος και Μάξιμο Ομολογητή. Νέα άνθηση του Βυζαντινού μυστικισμού εμφανίστηκε από τα μέσα του 13ου έως το τέλος του 14ου αι. με την καταλυτική συμβολή του αγ. Γρηγορίου του Παλαμά, ο οποίος μας μύησε σε έννοιες όπως “καρδιά”, “κτιστό και άκτιστο φως” και προσέδωσε στην ευχή μία εξέχουσα θέση στην ησυχαστική πνευματικότητα της Εκκλησίας μας.
      Όποιος άλλος γνωρίζει περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το θέμα, τον παρακαλούμε να τις μοιραστεί μαζί μας.

    • Για όσους έχουν παρόμοια ερωτήματα μ’ αυτά του “Nikoslev”, εκτός από το σχόλιο που είχα κάνει στις 21/1/2010, θα ήθελα να προσθέσω πιο χειροπιαστές απαντήσεις, σε αντίθεση με τις πιο θεωρητικές του προηγούμενου σχολίου. Εντόπισα, λοιπόν, λόγους του αγ. Ιωάννου Χρυσοστόμου στους οποίους γίνεται σαφή αναφορά στην ευχή και παραθέτω αμέσως κάποια χαρακτηριστικά αποσπάσματα: “Οφείλει αυτός είτε τρώει είτε πίνει, είτε κάθεται, είτε εκτελεί διακόνημα, είτε βαδίζει είτε κάνει κάτι άλλο, να κράζει ασταμάτητα το “Κύριε Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού, ελέησόν με”, ώστε αυτή η μνήμη του ονόματος του Κυρίου μας Ιησού Χριστού να ερεθίσει προς πόλεμο τον εχθρό. […] Μείνε λοιπόν αδιάκοπα προσκολλημένος στο όνομα του Κυρίου Ιησού, για να καταπιεί η καρδιά σου τον Κύριο και ο Κύριος την καρδιά, και να γίνουν τα δύο ένα. Όμως το έργο αυτό δε δίνεται σε μια η δυο μέρες, αλλά απαιτεί πολύ χρόνο και καιρό” Επίσης, αξιοσημείωτο είναι ότι αγ. Ιωάννης αποδίδει την προέλευση της ευχής εκτός από τον Χριστό και στον απ. Παύλο και συγκεκριμένα στους στίχους 9 κεφ.10, προς Ρωμαίους και 3 κεφ.12, Α’ Κορινθίους.
      ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Διατρανώνεται απερίφραστα και από πρώιμους Πατέρες της Εκκλησίας, όπως ο αγ. Ιωάννης ο Χρυσόστομος η επιβεβλημένη άσκηση της ευχής από τους πιστούς!

      • Ευχαριστούμε Ζωτικέ. Αν σου είναι εύκολο άφησε κάποια στιγμή και την παραπομπή των λόγων του αγ. Ιωάννη που παρέθεσες.

        • Τα παραπάνω αποσπάσματα από λόγους του αγ. Ιωάννου του Χρυσοστόμου που ήταν σχετικοί με την ευχή, τα άντλησα από το βιβλίο “ΠΡΟΣΕΥΧΗ: Η ΠΗΓΗ ΤΩΝ ΑΓΑΘΩΝ”, τομος Α’, εκδόσεις “Φωτοδότες”. Στο κεφάλαιο που έχει ως θέμα τη νοερά προσευχή, παραθέτει χωρία από Πατέρες της Εκκλησίας. Ανάμεσα σ’ αυτούς που αναφέρονται στην ευχή συγκαταλέγεται και ο αγ. Ιωάνννης ο Χρυσόστομος. Αν και δεν αναφέρονται οι λογοι του αγίου, από τους οποίους προκύπτουν τα παραπάνω αποσπάσματα, έχω την αίσθηση ότι ο συγγραφέας του βιβλίου τα άντλησε έμμεσα από το βιβλίο των Κάλλιστου και Ιγνατίου Ξανθόπουλων ” ΜΕΘΟΔΟΣ ΚΑΙ ΚΑΝΩΝ ΑΚΡΙΒΗΣ”. Για όσους δεν γνωρίζουν οι Κάλλιστος και Ιγνάτιος Ξανθόπουλοι έζησαν τον 14ο αιώνα μ.Χ. και συνέταξαν ανάμεσα στα πολλά βιβλία και μία πνευματική πραγματεία, που εμπερικλείει περιληπτικά στη μία εκατοντάδα των κεφαλαίων της όλη τη διδασκαλία των κορυφαίων διδασκάλων του ησυχασμού σχετικά με τη νοερά καρδιακή προσευχή.

    • Η ευχή έχει ειπωθεί από τον ίδιο τον Κύριό μας Ιησού Χριστό,στην παραβολή του Τελώνη και του Φαρισαίου.
      Συγκεκριμένα,είπε ο Κύριος : “…καὶ ὁ τελώνης μακρόθεν ἑστὼς οὐκ ἤθελεν οὐδὲ τοὺς ὀφθαλμοὺς εἰς τὸν οὐρανὸν ἐπᾶραι, ἀλλ᾿ ἔτυπτεν εἰς τὸ στῆθος αὐτοῦ λέγων· ὁ Θεός, ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ. ”

      Αυτό το ” ὁ Θεός, ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ. ” ,είναι η ευχή που λέμε εμείς σήμερα.
      Και πρέπει να την λέμε όπως ακριβώς την έλεγε και ο Τελώνης,με κατάνυξη,ταπείνωση και φόβο θεού.

      “…Και ο τελώνης, που εστέκετο κάπου μακρυά από το θυσιαστήριον, δεν ήθελε ούτε τα μάτια του να σηκώση στον ουρανόν, αλλ’ εκτυπούσε το στήθος του λέγων· Θεε μου, σπλαγχνίσου με τον αμαρτωλόν και συγχώρησέ με. ”
      (Λουκ. κεφ.18 στιχ.9-14)

      Υ.Γ. Όλη η σοφία του Αγίου Πνεύματος,κρυμμένη μέσα σ’ένα βιβλίο,την Αγία Γραφή.

  4. Thesprotos λέει:
    19.01.2010 στις 10:39

    Και με την ευλογία από τον πνευματικό μας φυσικά…

    Thesprotos λέει:
    21.01.2010 στις 13:46

    Αγαπητέ Ζωτικέ γράφεις το εξής:
    «Όλοι ανεξαιρέτως οι άγιοι που έχουν μιλήσει για την ευχή όχι μόνο την επικροτούν σαν μέθοδο προσευχής, αλλά την προβάλλουν και σαν απαραίτητη στη ζωή των πιστών όχι για τη σωτηρία τους, αλλά για την πνευματική τους τελειότητα. Όλα αυτά που παραθέτω δεν αποτελούν δικές μου σοφιστείες, αλλά τη συνισταμένη άποψη των Πατέρων.»
    Νομίζω ότι οι Πατέρες και οι άγιοι υποστηρίζουν να κάνουμε το κάθε τι στη ζωή μας με ευλογία από τον πνευματικό μας πατέρα.Ακόμα και τους λογισμούς μας να λέμε είτε είναι κακοί είτε όχι.
    Έτσι έχουμε ασφάλεια έναντι των πανούργων.
    Άρα στο ερώτημα: «Πώς να λέμε την Ευχή;»,
    νομίζω ότι ταιριάζει η απάντηση:
    «Με την καθοδήγηση του πνευματικού μας πατέρα»

    Μάλλον αυτό ήθελες να πεις από την αρχή : «Με την καθοδήγηση του πνευματικού μας πατέρα και με την ευλογία του. »
    Το σωστό είναι να ζητάμε την ευλογία του πνευματικού μας πατέρα για κάθε τι που πρόκειται να κάνουμε και με την καθοδήγησή του θα αποφύγουμε την υπερβολή,την υπερηφάνεια,την κενοδοξία αλλά και τον σκανδαλισμό των άλλων.

  5. Πολύ ενδιαφέρουσες και χρήσιμες για όλους μας είναι οι απόψεις του αγίου Θεοφάνη του Εγκλείστου για την ευχή. Θα παραθέσω πιο κάτω ορισμένες από αυτές:

    “Από τις προσευχές που μας παρέδωσαν οι άγιοι, η ευχή του Ιησού, το «Κύριε Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού, ελέησόν με», είναι η πιο εύχρηστη, λόγω της συντομίας της και η πιο καρποφόρα όταν επιτελείται αδιάλειπτα μέσα στην καρδιά.

    Οι μικρές προσευχές, οι λιγόλογες και περιεκτικές, βοηθούν πολύ το νου να συγκεντρωθεί, γι’ αυτό οι άγιοι πατέρες συνήθιζαν να τις επαναλαμβάνουν αδιάλειπτα. Με τη συνεχή επανάληψη ανάγκαζαν το νου τους να παραμένει δεμένος με το όνομα του Κυρίου και σκόρπιζαν όλους τους λογισμούς.

    Η προσεκτική, καθαρή και αρρέμβαστη ευχή γεννάει κάποια θερμότητα μέσα μας. Είναι η φωτιά που ανάβει ο Θεός στα χωράφια των καρδιών μας, κατακαίγοντας τα αγκάθια των παθών και των δαιμόνων και γεμίζοντάς τα με τη χάρη Του. Μέσα σ’ αυτή τη θερμότητα και την καθαρή προσευχή γεννιέται στην καρδιά ο θείος έρωτας για τον Ιησού.

    Αν η γλώσσα σας αδιάλειπτα επαναλαμβάνει την ευχή, αν ο νους σας αδιάλειπτα ατενίζει το Θεό, αν η καρδιά σας αδιάλειπτα διψάει την ένωση μαζί Του, τότε ο Πανάγαθος, βλέποντας και βραβεύοντας τον αγώνα σας, θα σας ελεήσει και θα σας σώσει”.

  6. Συγχαρητήρια για το υπέροχο αυτό άρθρο και γενικά για την εμφάνιση της ιστοσελίδας σας. Πολύ ωφέλιμο και κατατοπιστικό πάνω σε ένα θέμα που υπάρχουν γενικά απορίες. Αξίζει να διαβαστεί από όλους μας τα βιβλία του γέροντος Εφραίμ Φιλοθεϊτου:Ο Γέροντας μου Ιωσήφ ο Ησυχαστής και Σπηλαιώτης και Η τέχνη της Σωτηρίας.

  7. Καθοριστικό ρόλο στην καλλιέργεια της ευχής, αλλά και γενικότερα της προσευχής, παίζει η καρδιά (προτείνω επ’ αυτού το βιβλίο «Ορθόδοξη Ψυχοθεραπεία»). Σύμφωνα με τους Πατέρες η προσευχή πρέπει να διεισδύει στο χώρο της καρδιάς. Ο γέροντας Σωφρόνιος αναφέρει πως η μακρόβια πείρα της άσκησης αυτής έδειξε ότι ο νους ενώνεται με την καρδιά δια της ενέργειας του Θεού, αφού περάσουμε το στάδιο της υπακοής και της εγκράτειας.

    Εντούτοις η Εκκλησία μας εφοδιάζει με διάφορα εξωτερικά σχήματα όπως το θυμίαμα, το καντηλάκι, το κομποσκοίνι προκειμένου να ενισχύσει την προσευχητική μας διάθεση κάνοντας πιο πρόσφορες τις συνθήκες για συγκέντρωση του νου. Μέσα σ’ αυτή την προοπτική οι φωτισμένοι απ’ το Άγιο Πνεύμα Πατέρες εμπνεύστηκαν μία τεχνητή μέθοδο για τη συγκέντρωση και καταφυγή του νου στην καρδιά. Αυτή είναι το κράτημα της αναπνοής. Ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης προτείνει να εισπνέουμε, να κρατούμε λίγο την αναπνοή, να λέμε την ευχή μερικές φορές και ύστερα να εκπνέουμε. Κρατώντας έτσι λίγο τον αέρα δημιουργείται μια φυσική θερμότητα και μία έντονη αίσθηση του πάνω μέρους (στόμιο) της φυσικής μας καρδιάς. Εκεί ακριβώς θα πρέπει να τοποθετήσουμε το νου μας με το Όνομα του Ιησού. Και ο γέροντας Ιωσήφ ο Ησυχαστής προσθέτει, ότι εκεί μέσα στο βάθος της θα πρέπει να σπρώξει ο νους ολόκληρη την ευχή μαζί με την προσοχή και την αγαπητική της προαίρεση. Ο νους που εγκλωβίζει το Όνομα του Ιησού Χριστού, οφείλει να προσπαθεί με έμπονη βία και γνώση να το «φυτεύσει» μέσα στην καρδιά.

    Τότε η ευχή μπορεί να πιστεύουμε ότι έγινε καρδιακή αλλά στην πραγματικότητα δεν έχει φτάσει ακόμη στο σημείο να είναι χαρισματική. Υπάρχει ακόμη πολύς δρόμος ακόμη για να μετατραπεί σε πνευματική και νοερά. Αυτός είναι και ο κίνδυνος που επισημάνει για την ψυχο-τεχνική αυτή μέθοδο ο γέροντας Σωφρόνιος. Πολλοί], δηλαδή, άνθρωποι δίνουν υπερβολική σημασία στη μέθοδο αυτή καθ’ αυτή γι’ αυτό και είναι αναγκαία η καθοδήγηση από έμπειρο πνευματικό. Παρόλ’ αυτά είναι καλό στο ξεκίνημα της εξάσκησης της ευχής να τηρείται αυτή η μέθοδος προκειμένου να αισθάνεται ο προσευχόμενος την καρδιά του και να διαμένει μέσα της με προσοχή παρακολουθώντας έτσι όλες τις νοερές εικόνες και τους λογισμούς που επιχειρούν να την προσεγγίσουν απ’ έξω. Αυτή τη μέθοδο προτείνει ο Εφραίμ ο Κατουνακιώτης, ο Χαράλαμπος ο Διονυσιάτης και όλα τα πνευματικά τέκνα του γέροντα του Ιωσήφ του Ησυχαστή.

    Ωστόσο ο γέροντας Σωφρόνιος τονίζει, προκειμένου να μην ελλοχεύει κανένας κίνδυνος για την ψυχή, να ξεκινήσει ο αρχάριος να προσεύχεται με το κράτημα της αναπνοής, αλλά στη συνέχεια να λέει την ευχή χωρίς κάποια μέθοδο, είτε προφορικά είτε ενσυνείδητα, καθώς αυτός ο τρόπος μπορεί να είναι κατά πολύ βραδύτερος, αλλά ασύγκριτα ορθότερος και ωφελιμότερος. Αυτό δηλαδή που αρκεί είναι η συγκέντρωση της προσοχής στα λόγια της ευχής. Όταν η συντριβή για τις αμαρτίες φτάσει σε ορισμένο βαθμό, τότε ο νους με φυσικό τρόπο ενώνεται με την καρδιά. Αν δε συγκεντρωνόμαστε πάντως εύκολα τότε ας χρησιμοποιούμε το κράτημα της αναπνοής.

    Εν κατακλείδι είναι πολύ σημαντικό και ωφέλιμο να προσευχόμαστε με την ευχή. Ο νους μας δεν περισπάται εύκολα, τα αποτελέσματά της είναι εντυπωσιακά και είναι πολύ πρακτική. Μπορεί να λέγεται παντού και πάντοτε. Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς συνιστά η διδασκαλεία της Νοεράς προσευχής να αρχίζει απ’ τα σχολεία, προτρέποντάς μας έτσι από μικρή ηλικία να ασκηθούμε στην ευχή, καθώς δεν υπάρχει ούτε στον ουρανό ούτε στη γη πιο ισχυρό όπλο απ’ την προσευχή αυτή (αγ.Ιωάννης Σιναϊτης).Καλό Τριώδιο, καλή εφαρμογή 😉

    • Σημαντικά τα στοιχεία που επισημαίνεις ως προς τη νοερά προσευχή και άλλο τόσο σημαντική και απερίγραπτα μεγάλη η ωφέλεια, όπως τονίζεις, που μπορεί να προσφέρει στην ψυχή. Επειδή ακριβώς πρόκειται να ωφελήσει όμως θα πολεμηθεί σκληρά ή καλύτερα πισώπλατα και ύπουλα από τον αρμόδιο αρχέκακο, όποιος επιχειρήσει να την κάνει κτήμα του. Όπως σημειώνεις, απαραίτητη η παρουσία του πνευματικού στην όλη υπόθεση. Κατά την άποψη μου και για λόγους κάλυψης και ασφαλείας, ο πνευματικός είναι αυτός που αρχικά θα δώσει ευλογία στον καθένα ξεχωριστά για την καλλιέργεια της ευχής, αυτός θα δώσει τους πρακτικούς τρόπους περί αναπνοών κτλ, αυτός είναι που θα παρακολουθεί στενά την πορεία και εξέλιξη της, βήμα χωρίς αυτόν, βήμα χωρίς πλήρη και λεπτομερή αναφορά. Έχω διαβάσει περιπτώσεις μοναχών και λαϊκών που έχουν πέσει σε πλάνη. Οπότε…απολύτως κανένα βήμα χωρίς τον πνευματικό.

  8. Δύο σκέψεις.

    Η “ευχή” με τη σημερινή της λεκτική μορφή έχω την αίσθηση οτι ως καθολική παράδοση μονολογιστης προσευχης έχει καθιερωθει τη δεύτερη χιλιετία στον Ορθοδοξο μοναστικο κοσμο και κατ΄επεκτασιν στην Εκκλησια.

    Αναμφίβολα η μέθοδος και η σημασία της αδιάλειπτης προσευχής (με την εννοια οτι ολος ο εσω ανθρωπος με ολη τη δυναμη του νου και της καρδιας του οφειλει να επικαλειται ακαταπαυστα το ελεος του Θεου) έχει τη ρίζα της στα αποστολικά χρόνια, και η αναγκαιοτητα μιας τετοιας στασης της καρδιας του χριστιανου απεναντι στο Θεο ειναι διαχρονικα απαραιτητη για καθε χριστιανο που επιθυμει να ειναι αληθινος μαθητης του Κυριου.

    Το κατα ποσο ομως η καρδιακη αυτη προσευχη περνουσε μεσα απο αυτον το συγκεκριμενο τυπο του “Κυριε Ιησου Χριστε ελεησον με” ειναι κατι που νομιζω δεν μπορει να αποδειχτει οτι αποτελουσε καθολικη μοναστικη πρακτικη την α΄ χιλιετια.

    Εχω την αισθηση (με τα αλιγοστα που γνωριζω) ότι μεγάλοι ασκητικοί πατέρες των πρώτων χρόνων (Πατερες του Γεροντικου, Εφραιμ Συρος, Αγ. Αντωνιος, Αββας Κασσιανος) δεν αναφερουν την υπαρξη του συγκεκριμενου τυπου της ευχης (ας με διορθωσει οποιος εχει βρει κατι διαφορετικο). Ενω μιλουν για καρδιακη προσευχη δεν την προσδιοριζουν με αυτα ακριβως τα λογια.

    Πιθανοτατα η ευχη με το σημερινο της τυπο να υπηρχε σε καποιους μοναστικους κυκλους π.χ. στην Αιγυπτιακη ερημο, στην οποια λεγεται οτι εχει βρεθει και σχετικη επιγραφη, ή στον τροπο προσευχης του Αγ. Ιωαννου του Χρυσοστομου (υπαρχει αρκετα σαφης μνεια σε καποια του εργα, οπως π.χ. σε μια προσευχη του, οπου παρακαλει το Θεο να τον ενισχυει ωστε συνεχως να επικαλειται το ονομα Του και να εκζητα το ελεος Του). Νομιζω παντως οτι δεν ηταν διαδεδομενη ως ενας καθολικος τυπος προσευχης (μιλαω παντα για τον συγκεκριμενο τυπο των 5 ή 7 λεξεων). Αν ηταν, νομιζω θα ειχε γινει εκτεταμενη μνεια, οπως γινεται μετα την ελευση της β΄χιλιετιας.

    Αν θυμάμαι καλά σε κάτι που είχα διαβάσει παλαιότερα, ο Αββας Κασσιανος, μια μεγαλη μοναστικη μορφη του 4ου αιωνα, ο οποιος ειχε επισκεφθει τα μεγαλα μοναστικα κεντρα της Ανατολης και που κατοπιν μετεφερε την ανατολικη ασκητικη παραδοσης στο χωρο της Ν. Γαλλιας, στα αναλυτικοτατα εργα του περι της μοναστικης ζωης δεν κανει λογο για το ¨Κυριε Ιησου Χριστε ελεησον με”, αλλα τονιζει οτι επικρατουσε σε πολλους μοναστικους κυκλους η αδιαλεπτη προσευχη μη τη μορφη “ο Θεος ιλασθητι μοι …”.

    Λίγο αργότερα ο Αγ. Ιωαννης της Κλιμακας θα κανει μια εμμεση αναφορα στην αναγκη της συνεχους ενθυμησης-επικλησης του ονοματος του Ιησου (δια του οποιου μαστιζονται οι δαιμονες), αλλα και πάλι δεν ξερω το κατα ποσο ειναι ξεκαθαρο οτι αυτος ο συγκεκριμενος τυπος ηταν διαδεδομενος στο Σινα.

    Επίσης τον 9αι αιώνα ο μεγάλος μοναστικός πατέρας Θεοδωρος ο Στουδιτης, στα πάμπολλα ασκητικά συγγράματά του ενω μιλαει για την αξια της καρδιακης προσευχης δεν την προσδιοριζει μεσα απο τον συγκεκριμενο λεκτικο τυπο. Νομιζω οτι αν ηταν παραδοση στο Στουδιο, θα την ειχε αναφερει (τουλαχιστον μια φορα) στις Κατηχησεις του.

    Τα παραπανω συνηγορουν υπερ της αποψης οτι ανεκαθεν υπηρχε η εννοια της αδιαλειπτης καρδιακης προσευχης, αλλα το πιθανοτερο ειναι οτι η ευχη με τη σημερινη της εννοια απεκτησε καθολικη χρηση με την επιδραση των μεγαλων Φιλοκαλικων Πατρερων της β΄ χιλιετιας.

    Αυτο ασφαλως (αν και εφοσον ισχυει) δεν μειωνει καθολου την αξια της. Οπως παρατηρει ο Αγιος Θεοφανης ο Εγκλειστος η εμπειρια της ασκητικης παραδοσεως ειναι αυτη που σταδιακα κατελληξε στη χρηση αυτης της προσευχης, με το συγκεκριμενο λεκτικο τυπο.

    Με αλλα λογια μετα απο πολλους αιωνες ασκησητικης εμπειριας η Εκκλησια κατεληξε στο συμπερασμα οτι ο πλεον αποδοτικος τροπος προσευχης, μεσω του οποιου συγκεντρωνεται καλυτερα ο νους και ο χριστιανος αποκτα αισθηση βαθιας μετανοιας, ειναι ο τυπος του “Κυριε Ιησου Χριστε ελεησον με τον αμαρτωλο”.

    Εξαλλου ο συγκεκριμενος λεκτικος τυπος πλεονεκτει απεναντι αλλων μονολογιστων προσευχων και λογω της μεγαλης θεολογικης αξιας που κρυβει καθε του λεξη.

    Νομιζω οτι πλαναται οποιος παραγνωριζει την αξια της, επικαλουμενος ως επιχειρημα οτι δεν συναντουμε την πρακτικη της ευχης αυτης στα συγγραματα των μεγαλων Πατερων των πρωτων χριστιανικων αιωνων.

    Αν ισχυε ενα τετοιο σκεπτικο τοτε θα επρεπε να καταργησουμε τοσα και τοσα που δεν υπηρχαν την εποχη των πρωτων Οικουμενικων Συνοδων.

    Στους πρωτους χριστιανικους αιωνες δεν ειχαν ακομα διαμορφωθει οι θαυμασιοι λατρευτικοι υμνοι, οι κανονες, τα κοντακια κτλ. Ούτε ειχε διαμορφωθεί η βυζαντινη αγιογραφια στη μορφή που την έχουμε σημερα (με τις ανεπαναληπες θεολογικες αναγωγες που συναντουμε στην βυζαντινη αγιογραφια της β΄χιλιετιας), ουτε παλι υπήρχε η κατανυκτικοτατη βυζαντινη ψαλμωδια, και η εξελιγμενη βυζαντινη ναοδομια.

    Θελω να πω οτι αν υποθεσουμε οτι η ευχη δεν υπηρχε τον 4ο αιωνα με τη σημερινη της μορφη, αυτο δε νομιμοποιει την παραγνωριση της.

    Τουναντιον εθελοτυφλει οποιος αγνοει την κατασταλαγμενη πειρα τοσων αιωνων που διαμορφωσε και κατεστησε καθολικη την πρακτικη της μονολογιστης ευχης στον Ορθοδοξο μοναστικο κοσμο.

    Για τη χρηση της και τη σημασια της εχουν αναφερθει πολλα σε προηγουμενα μηνυματα. Να προσθεσω τις “Περιπετειες ενος προσκυνητου”, την “Ἑυχη μεσα στον κοσμο” και το βιβλιο περι Φιλοκαλιας του π. Πλακιδα Deseille (κορυφαιο βιβλιο κατα τη γνωμη μου, γραμμενο με πολυ επιστημονικο τροπο).

    Κατα την ταπεινη μου γνωμη ενα απο τα πολλα ευεργετηματα της “ἑυχης” ειναι οτι αναγκαζει τον ανθρωπο να προσευχεται χωρις να φανταζεται εννοιες. Περιοριζει τη φαντασια σε πολυ μεγαλο βαθμο, και αυτο νομιζω απαλλασει τον ανθρωπο απο διαφορες συναισθηματικες εξαρσεις, οι οποιοες μπορουν να του δωσουν μια ψευδαισθηση πνευματικης καταστασης.

    Αντιθετα, αυτο που νομιζω οτι πρεπει να κυριαρχει στην ευχη ειναι το αισθημα της αμαρτωλοτητας και η απολυτης αισθηση της αναγκης να εκζητουμε (κραυγαζοντας με ολο μας το ειναι) το ελεος του Θεου.

    Τελος, θα ηθελα να καταθεσω την πιστη μου οτι οφειλουμε μεσα στις ποιμαντικες μας δραστηριοτητες μας ως ομαδαρχες να συμπεριλαβουμε ενοιες που συναντουμε στους Πατερες της Φιλοκαλιας.

    Κατα τα γνωμη μου ενας λογος (ή ενα θέμα ομάδος) χαρακτηριζεται ως αγιογραφικος οχι απλα οταν χρησιμοποιει αγιογραφικα χωρια κατα το δοκουν, αλλα οταν τα εντασει μεσα στο πνευμα της πατερικης ερμηνευτικης. Κατα τον ιδιο συλλογισμο, πατερικος δεν ειναι αυτος που χρησιμοποει απλα χωρια των μεγαλων Πατερων των πρωτων αιωνων, αλλα αυτος που τα προσεγγιζει μεσα απο το πρισμα των νηπτικων Πατερων. Η γιγαντια βιογραφιση του Αγιου Σιλουανου του Αθωνιτου απο το Γεροντα Σωφρονιο ειναι νομιζω ενας ασφαλης οδηγος για το ξεκαθαρισμα πολλων απο των παραπανω εννοιων.

    Κλεινοντας θα ηθελα να αναφερθω σε κατι που ανεφερθηκε και σε καποιο προηγουμενο μηνυμα. Στο οτι δηλαδη ο Αγιος Γρηγοριος ο Παλαμας μιλουσε για την αναγκη εκμαθησης της ευχης στα παιδια του σχολειου (αφηνοντας ετσι να εννοηθει οτι η ευχη δεν ειναι για “προχωρημενους”, αλλα για αρχαριους).

    Μηπως εχει ερθει η ωρα να διαδοθει πιο συστηματικα η “ευχη” και στις “ομαδες”?

    Απλα καταθετω ενα ερωτημα, τονιζοντας ταυτοχρονα οτι βαση καθε πνευματικης προκοπης δεν ειναι ουτε οι εξελιγμενες “γνωσεις” περι ευχης αλλα η μετανοια κ η ταπεινοφροσυνη, που καλλιεργουνται σε μεγαλο βαθμο απο την εγκοπη του θεληματος και την υπακοη…

    Συγχωρηστε για την πολυλογια.

    • Αδελφέ, Πρόχορε, συμμερίζομαι απόλυτα τις απόψεις σου και ιδιαίτερα συνυπογράφω τη φράση: «Μηπως εχει ερθει η ωρα να διαδοθει πιο συστηματικα η “ευχη” και στις “ομαδες”?»

      Να αποπειραθώ να εμβαθύνω στη λέξη «συστηματικά» που είναι η λέξη κλειδί, κατά τη γνώμη μου;

      Αυτό που πρέπει να γίνει αντιληπτό είναι ότι δε θα πρέπει να επαφίεται η εκμάθηση της ευχής στην πρωτοβουλία του εκάστοτε ομαδάρχη, αλλά θα πρέπει επιτέλους να υπάρξει ένα γενικότερο πλάνο ενσωμάτωσής της στα βοηθήματα των ομαδαρχών. Ειλικρινά, δεν μπορώ ν’ ακούω απ’ όλους ανεξαιρέτως τους γέροντες -γνωστούς και μη- του Αγίου Όρους να δίνουν τόση έμφαση στην άσκηση της ευχής και την ίδια στιγμή να μην υπάρχει στα βοηθήματα η παραμικρή αναφορά για την ύπαρξή της. Θα δώσω ένα ενδεικτικό παράδειγμα. Πριν λίγα χρόνια οι ομαδάρχες της Θεσσαλονίκης είχαμε τη μοναδική ευκαιρία κι ευλογία να επισκεφτούμε τον γέροντα Παΐσιο τον νέο στην ι.μ. αγ.Ιλαρίωνος στην Αριδαία. Ο γέροντας Παΐσιος είναι αυτός που γηροκόμησε τον γνωστό σε όλους μας γέροντα Παΐσιο. Ήταν ο πλέον κοντινός του άνθρωπος και αυτός που τον γνώριζε καλύτερα από κάθε άλλον. Θα μπορούσα να πω πολλά γι’ αυτόν τον φωτισμένο μοναχό, αλλά δεν είναι του παρόντος. Σ’ αυτό που θα ήθελα να εστιάσω την προσοχή είναι ότι απ’ τη μισή ώρα που μας νουθετούσε πνευματικά, τα 15 λεπτά ήταν αφιερωμένα στη σημασία και την αξία της ευχής. Θυμάμαι χαρακτηριστικά ότι μας έδωσε διάφορες συμβουλές για τον πνευματικό αγώνα, αλλά εκεί που κυρίως έδωσε έμφαση ήταν η ευχή. Μάρτυρες παρόμοιων περιστατικών νομίζω ότι έχουμε υπάρξει οι περισσότεροι. Και ερωτώ τώρα…

      Γιατί ενώ κάθε χρόνο αφιερώνουμε τουλάχιστον μία ώρα κατήχησης στην προσευχή, ποτέ δεν γίνεται η παραμικρή νύξη για την ευχή; Γιατί σε κανένα βοήθημα και κανένα βιβλίο των εκδόσεών μας δεν υπάρχει έστω μια απλή αναφορά, όταν άλλοι, όταν μιλούν για την προσευχή εξαντλούν το 95% του θέματος στη σημασία της ευχής; Ερωτήματα εύλογα, προς όλους μας…

      Νομίζω ότι έχει πολύ ενδιαφέρον να μοιραστούμε όλους τους προβληματισμούς που έχουν διατυπωθεί σ’ αυτό το post, γύρω απ’ το θέμα της ευχής. Είναι περιττό δε να πω ότι η κριτική γίνεται καλοπροαίρετα… Η επιμονή μου στην αναγκαιότητα της ευχής δεν πρέπει να ερμηνευτεί ως εμμονή, αλλά ως πεποίθησή -που εδράζεται στους Πατέρες- ότι η ευχή (σε οποιαδήποτε μορφή της) είναι καθοριστική για την πνευματική μας πρόοδο. Μιλώντας με οικονομικούς όρους θα κατέληγα στη διαπίστωση ότι δεν έχουμε επενδύσει (στην κατήχηση) όσο θα έπρεπε στην ευχή. Έχω, την αίσθηση πάντως ότι ο διάλογος που γίνεται είναι άκρως εποικοδομητικός και θα οδηγήσει, όταν θέλει ο Θεός, στη λήψη των απαραίτητων και συνετών αποφάσεων.

      Υ.Γ. Αν είναι επιθυμητό, σε άλλο σχόλιο μπορούμε να αναφερθούμε στην επιχειρηματολογία αυτών που απορρίπτουν την ευχή και στη διαφωτιστική απάντηση που δίνει ο γέροντας Βασίλειος ο Ρώσος, στο βιβλίο του οσίου Γρηγορίου του Σιναϊτη.

      • Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή όμως στην επιλογή των προσώπων που θα διδάξουν την ευχή. Πρέπει οι ίδιοι να έχουν ήδη αποτελέσματα από αυτήν. Άλλωστε ο κύριος δάσκαλος της Ευχής τον 20ο αιώνα -ο γέροντας Ιωσήφ ο Ησυχαστής- πρώτα του έδωσε ο Χριστός την Χάρη να την λέει νοερά και έπειτα την δίδαξε στον γέροντα Αρσένιο,στον γέροντα Εφραίμ τον Φιλοθεϊτη, στον γέροντα Χαράλαμπο και στους άλλους της συνοδείας του. Άρα μόνο κατάλληλα πρόσωπα μπορούν να “διδάξουν” την ευχή. Και μην ξεχνάμε ότι το χάρισμα της νοεράς προσευχής ο Χριστός το δίνει όποτε θέλει και σε όσους θέλει. Θα αναφερθώ και πάλι στον γέροντα Ιωσήφ. Ο γέροντας αυτός πήρε ως δώρο από τον Θεό την Ευχή αλλά για να την διατηρήσει πέρασε πολλούς πειρασμούς. Χαρακτηριστικά αναφέρω μόνο τον οκταετή πόλεμο που είχε από τον Διάβολο με σαρκικούς πειρασμούς(βλ. βιβλίο γέροντος Εφραίμ Φιλοθεϊτου: Ο γέροντας μου Ιωσήφ ο Ησυχαστής και Σπηλαιώτης). Συνεπώς πιστεύω ότι εμείς επειδή ασφαλώς δεν κάνουμε την άσκηση που κάνουν γενικά οι Αγιορείτες και δεν έχουμε τους πειρασμούς που έχουν αυτοί θα πρέπει να αρκεστούμε στην προφορική επίκλησή της, πάλι σύμφωνα με τον γέροντα Ιωσήφ και τον γέροντα Εφραίμ, κάνοντας πάντα υπακοή στον πνευματικό μας πατέρα.

        • Rodana, επίτρεψέ με να διαφωνήσω, γενικότερα με την επιχειρηματολογία σου. Νομίζω ότι έχεις μπερδέψει την έννοια της νοεράς προσευχής με την έννοια της χαρισματικής- αυτενεργούμενης προσευχής. Γι’ αυτό και θα κάνω μια μικρή αναφορά στα στάδια της ευχής, προκειμένου να αποφευχθούν τυχόν παρεξηγήσεις:

          ΠΡΟΦΟΡΙΚΗ: Λέμε την ευχή με τα χείλη ενώ προσπαθούμε να συγκεντρώσουμε την προσοχή μας στις λέξεις.
          ΝΟΕΡΑ: Λέμε την ευχή νοερά δηλαδή με τον ενδιάθετο λόγο.
          ΝΟΕΡΑ-ΚΑΡΔΙΑΚΗ: Ο νους και η καρδιά ενώνονται κατά την ενέργειά τους. Η προσοχή συγκεντρώνεται μέσα στην καρδιά κι εκεί προφέρεται η ευχή.
          ΑΥΤΕΝΕΡΓΟΥΜΕΝΗ: Η προσευχή στερεώνεται στην καρδιά, και χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια, προφέρεται από μόνη της μέσα στην καρδιά, ελκύοντας προς τα εκεί την προσοχή του νου.
          ΧΑΡΙΣΜΑΤΙΚΗ: Η προσευχή λειτουργεί από μόνη της με την έμπνευση του Αγίου Πνεύματος. Η αίσθηση της αγάπης του Θεού πλημμυρίζει την καρδιά και ο νους αρπάζεται σε πνευματικές θεωρίες. Κάποτε συνοδεύεται και με τη Θέα Φωτός.

          Διαπιστώνουμε δηλαδή ότι είναι διαφορετικό πράγμα να λέμε την ευχή με τη συμμετοχή της καρδιάς (Νοερά-καρδιακή) και άλλο πράγμα να λέγεται η ευχή από την καρδιά, με δική της δηλαδή αυτενέργεια (τα 2 τελευταία επίπεδα).

          Ο Γέροντας Ιωσήφ ως δώρο πήρε τη χαρισματική προσευχή όχι τη νοερά. Αυτό το χάρισμα το δίνει, πράγματι, ο Χριστός «όποτε θέλει και σε όσους θέλει», όπως και σωστά επεσήμανες. Επομένως, δε συνάγεται από κανένα άγιο και σύγχρονο γέροντα ότι την ευχή πρέπει να τη διδάσκουν μόνο όσοι έχουν φτάσει στο επίπεδο της χαρισματικής προσευχής. Εννοείται, όμως ότι θα πρέπει να έχουν εμπειρία της. Άλλο το ένα, άλλο το άλλο. Επίσης, τους πειρασμούς που είχε ο γέροντας Ιωσήφ και του πήρε χρόνια 8 χρόνια να τους αποδιώξει, δεν τους είχε εξαιτίας της ευχής. Είναι δεδομένο και χιλιοεπιβεβαιωμένο ότι οποιοσδήποτε άνθρωπος θέλει ν’ αγιάσει θα πρέπει πρώτα να περάσει απ’ το καμίνι των πειρασμών. Είναι αυτονόητο λοιπόν ότι όταν κάνεις τέτοιου επιπέδου προσευχή θα έχεις και πειρασμούς από το Διάβολο, αλλιώς κάτι δε θα λειτουργούσε σωστά. 🙂

          • Θα συμφωνήσω σε αυτά που λες εν μέρει. Ίσως έχεις δίκιο όταν λες ότι έχω μπερδέψει κάποιες έννοιες. Γνωρίζω όμως από την ελάχιστη εμπειρία μου και από την αμαρτωλή προσευχή μου ότι επειδή είμαστε αρχάριοι πνευματικά (και πιστεύω ότι σε αυτό δεν θα διαφωνήσεις αν και με βάση τα γραφόμενά σου σε κάθε κείμενο έχω καταλάβει ότι είσαι αρκετά ψηλά, ψηλότερα σίγουρα από εμένα)χρειάζεται να αρκεστούμε στην προφορική επίκληση της Ευχής. Σίγουρα ο Χριστός θα δει την προσπάθεια και αν αυτή γίνεται με υπακοή, ταπείνωση και σιωπηλά θα την επαινέσει και θα την κάνει νοερά κτλ. Σε ευχαριστώ πάντως για τις διευκρινίσεις σχετικά με τα διάφορα στάδιά της.

    • Μια μικρη διορθωση σε αυτα που εγραψα σε προηγουμενο μηνυμα.

      Η ευχη με την συνεχη επικληση του ονοματος του Κυριου υπαρχει στον Αγιο Διαδοχο Φωτικης (4 αι) και σε καποιους αλλους νηπτικους πατερες της α χιλιετιας και οχι μονο στη β΄χιλιετια.

      Το θεμα της ευχης παντως με προβληματιζει. Καποιοι χωροι το τονιζουν ιδιαιτερα, ακολουθωντας το ρευμα της φιλοκαλικης παραδοσης.

      Στο χωρο των ομαδων δεν εχει επικρατησει ιδιαιτερα. Ισως ειναι ενα θεμα που πρεπει να συζητηθει γενικοτερα.

      Εχω καποιες γενικοτερες σκεψεις, αλλα υπαρχουν αλλοι πολυ ειδικοτεροι.

      Ισως το γενικοτερο αστικοποιημενο κλιμα του χριστιανισμου των αρχων του 20 αιωνα στα ελλαδικα αστικα κεντρα να μην ευνοουσε αυτον τον τυπο προσευχης και για αυτο να μην συμπεριληφθηκε στη διδασκαλια πολλων σπουδαιων πνευματικων οδηγων του καιρου εκεινου. Αλλα και παλι το καταθετω με επιφυλαξη.

      Εχω την αισθηση οτι αν ειχε συμπεριληφθει ο τυπος αυτος της προσευχης στο εξαιρετικα σπουδαιο εργο “Προοσρισμος του ανθρωπου” θα ειχε παντως επικρατησει.

      • Πρόχορε, καλώς ήλθες στη μεγάλη και καλή παρέα! εντυπωσιακό! θα΄λεγε κανείς πως είσαι δίδυμος αδελφός του Ζωτικού μια και ο τρόπος σκέψης και έκφρασης σας είναι σχεδόν πανομοιότυποι. Εκτός και αν…

        Ως προς την διδασκαλία της ευχής στις ομάδες έχω κάποιες αντιρρήσεις που ενδεχομένως να είναι και λανθασμένες. Δεν γνωρίζω.
        Κρίνω, “πως κάθε πράγμα στον καιρό του”. Δεν μπορούμε να δώσουμε κατευθείαν στερεά τροφή στο βρέφος. Θα ξεκινήσουμε απαραιτήτως με το γάλα και εν καιρώ, σταδιακά και μεθοδικά θα οδεύουμε προς τη στερεά τροφή. Απ΄τα μαλακά προχωρούμε στα σκληρά, απ΄τα ρηχά στα βαθιά.
        Ίσως τα παιδιά των ομάδων στις δυο μεγάλες πόλεις Αθήνα-Θεσ/νίκη να είναι όντως τόσο καλλιεργημένα και έτοιμα να δεχθούν την ευχή. Στις επαρχιακές πόλεις γνωρίζω πως οι ομαδάρχες πασχίζουν να τους μάθουν τα στοιχειώδη! Στην πλειοψηφία τους τα παιδιά κάνουν λανθασμένα το σχήμα του σταυρού, δεν γνωρίζουν σωστά και ολόκληρο το “Πάτερ ημών” ή το “Πιστέυω”, με χίλια παρακάλια και υποσχέσεις εκκλησιάζονται τις Κυριακές, με άλλα τόσα παρακάλια και προτροπές θα προσέλθουν στο μυστήριο της εξομολόγησης, η Αγ.Γραφή αποτελεί γι’αυτά ένα καλό μεν θεωρητικά (έτσι ακούσαν και μάθαν) αλλά απλησιάστο βιβλίο κτλ κτλ Πώς τα παιδιά αυτά που είναι και η πλειοψηφία θα τα προχωρήσουμε στην “ευχή”;;
        Ωστόσο, αν κάποια ομάδα όντως είναι έτοιμη να τη δεχθεί, εκεί τι να πούμε;! Θεάρεστο θα ήταν! Προκύπτει όμως και το εξής ζήτημα. Δεν είναι παιχνίδι η ευχή να μπορούν να τη διδάξουν όλοι. Εκτός του ότι αρκετοί ομαδάρχες/ισσες είμαστε ας τα να πάνε…και οι ίδιοι ακόμη ψαχνόμαστε και περνούμε τις φάσεις μας, οι υπόλοιποι είναι φρόνιμο και πνευματικό να αναλάβουν την πνευματική καθοδήγηση; Εφόσον έχουμε στάδια στην ευχή, θα’χουμε σαφώς και εξέλιξη και θα χρειάζεται σαφώς και στενή παρακολούθηση και καθοδήγηση. Είναι στα χρέη και στις ικανότητες των ομαδαρχών αυτό ή μπαίνουμε σε χωράφια τρίτου, του πνευματικού-εξομολόγου;; Διδάσκω κάτι σημαίνει το μαθαίνω σε κάποιον, τον κάνω κάτοχο της γνώση αν είναι απλά θεωρητική ή του αντικειμένου αν είναι πρακτικό το ζήτημα. Στην προκειμένη το ζήτημα είναι πρακτικό, εμπειρικό.
        Κατά την, ίσως και πάλι λανθασμενη άποψη μου, νομίζω πως το ορθότερο και συνετότερο είναι να εντοπίζει ο ομαδάρχης τα παιδιά που πιθανόν θα ήταν έτοιμα να μπουν σιγά-σιγά στην ευχή, να τα αναφέρει στον πνευματικό και να αφήνει στην κρίση και στα χέρια του το όλο υπόλοιπο.
        Άλλωστε θυμάμαι απο μελέτες πνευματικών βιβλίων πως μερικοί γεροντάδες ακόμη στο Άγ.Όρος έστελναν τους υποτακτικούς τους σε άλλους γεροντάδες, “ειδικούς” θα λέγαμε της ευχής για να τους την διδάξουν.
        Παρόλα αυτά, αξιέπαινος και ζηλευτός ο ζήλος, ο ενθουσιασμός και η επιθυμία αρκετών να δώσουν αυτό το πολύτιμο κομμάτι, την ευχή στα παιδιά. Αποδεικνύει πως η ομάδα γι’αυτούς δεν είναι μια συνήθεια του Σαββάτου ή της Κυριακής (εδώ ελέγχομαι σημαντικά)αλλά μια βασική και συνεχής μέριμνα. Ο ενθουσιασμός, ο ζήλος, η ταπεινή και ειλικρινής διάθεση κάνει συχνά τα ακατόρθωτα, κατορθωτά, με ευλογία πάντα του πνευματικού και ενημέρωση των υπευθύνων.

        • Φίλε Ζαχαρία,

          Παραθέτεις στο παραπάνω σχόλιό σου τους λόγους για τους οποίους επιφυλάσσεσαι για τη διδασκαλία της ευχής στις ομάδες. Τα δύο επιχειρήματα σου, δεν ξέρω αν το γνώριζες εκ των προτέρων, αλλά είναι τα δύο από τα τρία συνηθέστερα επιχειρήματα που διατυπώνονται απ’ την πλειοψηφία των επικριτών της ευχής. Το τρίτο επιχείρημα για να μη μένεις με την αγωνία 😉 είναι ο κίνδυνος της πλάνης.

          Ως προς το α’ επιχείρημα, δηλαδή ότι για να διδαχθεί κάποιος την ευχή θα πρέπει να έχει ήδη φτάσει σ’ ένα επίπεδο, ο γέροντας Βασίλειος και ο άγιος Ιγνάτιος Μπριαντσανίνωφ (μαζί με τον Θεοφάνη τον Έγκλειστο είναι οι δύο μεγαλύτεροι Πατέρες της Ρωσίας) είναι της άποψης ότι αυτό το επιχείρημα είναι άτοπο και άδικο. Γιατί η πρώτη βαθμίδα ενός αρχαρίου στον πνευματικό αγώνα είναι η καταστολή των παθών με τη νήψη του νου και τη φύλαξη της καρδιάς, δηλαδή με τη νοερά προσευχή, που ταιριάζει σ’ όσους ζουν έτσι. Εκτός αυτών, πάρα πολλοί σύγχρονοι γέροντες και άγιοι προτρέπουν τις οικογένειες να μυούν από μικρή ηλικία τα παιδιά τους στην ευχή. Πιστεύω ότι διάβασες το παραπάνω άρθρο που έγινε η αφορμή για να ξεκινήσει όλη αυτή η συζήτηση. Επίσης, σου υπενθυμίζω ότι ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, και όχι εγώ, συστήνει τη διδασκαλία της ευχής στα σχολεία. Όλα αυτά οδηγούν σε ένα συμπέρασμα. Ότι με την ευχή «δεν αφήνουμε τα μαλακά και τα ρηχά και προχωρούμε στα σκληρά και τα βαθιά». Αντίθετα, σκέψου απλά. Τι είναι πιο δύσκολο για ένα παιδί, να διαβάζει ψαλμούς του Δαυίδ που κι εγώ δεν τους καταλαβαίνω καλά και μπορεί να σου σκορπίσουν το νου σε όρη και πελάγη ή να ψιθυρίσει το «Κύριε Ιησού Χριστέ, φώτισέ με». Νομίζω, ότι θα συμφωνήσουμε ότι πιο εύκολη προσευχή απ’ την ευχή δεν υπάρχει. Για να πεις ορισμένες προσευχές της Εκκλησίας μας και να τις κατανοήσεις, ίσως θα πρέπει να έχεις φτάσει σε ανάλογο επίπεδο. Για να πεις όμως την ευχή δεν προϋποτίθεται κάποιο «επίπεδο». Ίσα ίσα έχεις τη βεβαιότητα ότι τα παιδιά θα πουν 5 λέξεις και θα τις καταλάβουν. Προφανώς θα τους μάθεις και το «Πάτερ ημών…» και όλα τα βασικά. Δεν αναιρεί το ένα το άλλο. Αυτή είναι η άποψη πολλών Πατέρων και την ασπάζομαι κι εγώ. Δεν είναι προϊόν δικής μου φαντασίας και επινοήσεως.

          Ως προς το β’ επιχείρημα, δηλαδή ότι ο ομαδάρχης προκειμένου να διδάξει στα παιδιά την ευχή θα πρέπει να έχει υψηλή πνευματική κατάσταση και προφανώς να την εξασκεί και ο ίδιος η απάντηση είναι η εξής. Ο ομαδάρχης ότι κατηχητικό μάθημα κι αν κάνει θα πρέπει να αγωνίζεται να το εφαρμόσει πρώτα ο ίδιος. Αυτό είναι αυτονόητο. Ότι ισχύει για όταν διδάσκει την ταπείνωση, την αγάπη, την ανεξικακία, την πραότητα το ίδιο ισχύει και για την προσευχή. Τι το διαφορετικό δηλαδή έχει η ευχή; Πρέπει να έχουμε υψηλότερο επίπεδο για να διδάξουμε την ευχή και χαμηλότερο για να διδάξουμε την ταπείνωση; Προφανώς όχι. Επίσης, ο ομαδάρχης θα αναλάβει την εκμάθηση της ευχής, όχι την καθοδήγηση του παιδιού. Αυτή την αναλαμβάνει ο πνευματικός. Δε θα σφετεριστεί ο ομαδάρχης το ρόλο του πνευματικού. Προς Θεού! Εδώ σκέψου ότι ο γέροντας Βασίλειος ο Ρώσος λέει ότι ακόμη και αν υποθέσουμε ότι δεν υπάρχουν άξιοι καθοδηγοί και διδάσκαλοι, διδάσκαλός μας είναι η Αγία Γραφή. Όσο για τον ισχυρισμό πως «μερικοί γεροντάδες ακόμη στο Άγ.Όρος έστελναν τους υποτακτικούς τους σε άλλους γεροντάδες, “ειδικούς” θα λέγαμε της ευχής για να τους την διδάξουν», είναι προφανές ότι κάποιος που θέλει να αριστεύσει σε κάτι πηγαίνει στους καλύτερους του είδους. Αυτό ισχύει και στην κοσμική επιστήμη. Άλλο να σε διδάξει πανεπιστημιακός στο Harvard και άλλο στο Α.Π.Θ. Κάτι ανάλογο ισχύει και στα πνευματικά. Άλλο να διδαχθείς την ευχή από ένα οποιοδήποτε μοναχό και άλλο απ’ τον γέροντα Ιωσήφ τον Ησυχαστή. Αυτό όμως δε συνεπάγεται ότι δε θα διδάσκεσαι την ευχή, επειδή δεν έχεις για δάσκαλο τον καθηγητή της Νοεράς Προσευχής.

          • Αδελφέ, νομίζω, είναι ευδιάκριτο στο προηγούμενο σχόλιο μου ότι δεν εντάσσομαι στους επικριτές της ευχής αλλά απλά εκφράζω κάποιες επιφυλάξεις μου ως προς τη διδασκαλία της σε παιδιά. Άλλωστε επισημαίνω στο ίδιο και το φόβο μου πως ίσως είναι και λανθασμένες.
            Δεν γνώριζα και δεν έχω μελετήσει απόψεις Πατέρων ως προς το συγκεκριμένο θέμα -διδασκαλία της σε παιδιά- και για το λόγο αυτό νομίζω οι επιφυλάξεις μου ήταν εύλογες.
            Αυτά περικλείει η συζήτηση. Διατυπώνω, ακούω, κρίνω και ανάλογα δέχομαι ή απορρίπτω.

          • Ζαχαρία, προς αποφυγή παρεξηγήσεως να ξέρεις ότι δεν υπονόησα σε καμία περίπτωση ότι ανήκεις στην κατηγορία των επικριτών της ευχής. Απλά σημείωσα ότι τυχαίνει τα επιχειρήματά σου να τα ενστερνίζονται όσοι κατηγορούν την ευχή, γεγονός που μου έδωσε τη δυνατότητα να απαντήσω ταυτόχρονα και σε εσένα αλλά και σε όσους τίθενται αρνητικά απέναντί της. Ίσα ίσα για σένα ανέφερα ότι έχεις κάποιες επιφυλάξεις. Αυτά, και συγνώμη που δεν είχα γίνει εκ των προτέρων σαφής και αντιληπτός.

        • Xαίρομαι που συμφωνούμε στις απόψεις μας! Πάντως σε αυτό που επιμένω είναι ότι χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή και πολλή προσευχή πριν γίνει οποιδήποτε βήμα…!

  9. Πολύ καίριο θέμα η εισαγωγή της ευχής στις κατηχήσεις…
    Ελπίζω σύντομα να δοθεί η ευκαιρία στα παιδιά να μάθουν για αυτό το αποτελεσματικότατο όπλο κατά του πειρασμού. Νομίζω το χρειάζονται οπωσδήποτε, ειδικά στις περιστάσεις ειρωνείας και περιθωριοποίησης στο σχολείο και στις παρέες γενικότερα. Όταν όλοι οι άνθρωποι σε έχουν εγκαταλείψει και ο πονηρός σε κυριεύει μέσω της απελπισίας, τι ποιο αποτελεσματικό από το να βγάλεις το 33άρι όπλο (όπως αποκαλούσε ο π. Παΐσιος το κομποσκοίνι) και να αναπτερωθεί το ηθικό σου από κάθε άποψη.
    Γιατί να κρατάμε τα παιδιά μακρυά από κάτι τόσο πολύτιμο και γεμάτο Χάρη, λόγω της δικής μας ούτως ή άλλως υπαρκτής αναξιότητας;

  10. Πολύ ωραίο το άρθρο σας, ευχαριστούμε!
    Αυτό,όμως, που μου έκανε μεγάλη εντύπωση – και μπράβο σας- ήταν:

    “Ο χριστιανός, που λέει την Ευχή, πλουτίζει πνευματικά!!! Πλουτίζει όντως από τις θείες Τριαδικές δωρεές, αλλ’ όχι χωρίς κόπους, πειρασμούς και σκληρούς πνευματικούς αγώνες, που χρειάζονται, για να απαλλαγεί από τα μύρια πάθη που έχει μέσα του και κυρίως την ψωρό-υπερηφάνεια.”

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ