Μοναξιά: Η Μοίρα και το Τίμημα του Εγωκεντρισμού

Η υποβάθμιση και παραθεώρηση του κοινοτικού πνεύματος και της κοινωνικής αντίληψης

“Ο υπ’ αριθμόν ένα εχθρός”, όπως συγκεκριμένως ονομάζει τη μοναξιά η ψυχοθεραπεύτρια Vera Pfeiler, είναι για το σύγχρονο άνθρωπο ένα ταμπού, που φοβάται να το πλησιασει. Στην άτεγκτη ερώτηση “Είστε μόνος;”, αναφέρει ο ψυχολόγος Eberhard Elbind, απαντά ο σύγχρονος “κουμπωμένος” άνθρωπος: “Κατι τι σας ενδιαφέρει εσάς;”.

“Η μοναξιά”, συνεχίζει ο Elbind, “είναι η κατάληξη της ανθρώπινης ευτέλειας, των πολλαπλών αδιεξόδων, της παραίτησης από τη ζωή, και η έκφραση των κοινωνικών και προσωπικών αποτυχιών”. Η σύγχρονη θρησκεία του Εγώ και η κακώς νοούμενη αυτοπραγμάτωση έχουν όχι μόνο απομονώσει τους ανθρώπους μεταξύ τους, αλλά και τους έχουν οδηγήσει σε αποξένωση από όλες τις πολιτικές και κοινωνικές σχέσεις τους.

Με τη συνεχή αυτοαπασχόλησή του ο άνθρωπος καταστρέφει σιγά-σιγά όχι μόνο την αξία και το ιδανικό της κοινοτικής και ομαδικής ζωής, αλλά και τις στοιχειώδεις ικανότητές του για τη δημιουργία βαθύτερων διαπροσωπικών σχέσεων και δεσμών. Είναι χαρακτηριστικό ότι ένας στους τρεις κατοίκους των μεγάλων πόλεων είναι νευρωτικός και με κατεστραμμένες διαπροσωπικές σχέσεις.

Οι άμεσες και ανθρώπινες διαπροσωπικές σχέσεις ανάμεσα στους συγγενείς και τους φίλους έχουν αντικατασταθεί από την “ψυχρή επικοινωνία” μέσω τηλεφώνου ή ίντερνετ.

Τα κοσμικά πάρτι κυλάνε σε κλίμα ευπρεπούς και κόσμιας εχθρότητας(!).

Οι εγωκεντρικές αξιώσεις και απαιτήσεις έχουν διαποτίσει και αλλοτριώσει τόσο πολύ το σύγχρονο άνθρωπο, ώστε οι ιδέες περί συντροφικότητας, φιλικότητας και βαθύτερων διαπροσωπικών σχέσεων να χλευάζονται σαν ρομαντική ουτοπία. Το πρόσωπο έχει αντικατασταθεί από το πράγμα. Όσο η “άψυχη ύλη” παίρνει τη μορφή καταναλωτικού αγαθού και γίνεται ελκυστικότερη, τόσο και ανεβαίνει στη θέση του εμπιστότερου και χρησιμότερου συντρόφου του ανθρώπου.

Η υποβάθμιση της αξίας της κοινότητας και του κοινωνικού πνεύματος, η ατομικιστική αντίληψη και η, συνεπεία αυτής, πολεμική περιχαράκωση έναντι του άλλου σαν εχθρού, και η διάλυση του θεσμού της οικογένειας, είναι για τον Ulrich Beck, “τα συμπτώματα μιας αβίωτης και εγωκεντρικής ζωής και τα αποτελέσματα μιας μακρόχρονης μύησης των μελών της σύγχρονης κοινωνίας μας στον ατομισμό”.

Τα συμπτώματα και υπόδειξη για την αντιμετώπιση

Ο Schulze βλέπει ως μοναδική λύση στο πρόβλημα, την “εκ νέου ανακάλυψη της ιδέας της κοινότηατας”. Η επίμονη αναζήτηση πολλών ανθρώπων για ομαδικότητα και κοινοτική ζωή -από τις φοιτητικές ενώσεις έως τις παραθρησκευτικές οργανώσεις, από τις ομάδες ψυχολογικής υποστήριξης έως τα ανοιχτά τμήματα λαϊκής εκπαίδευσης- φανερώνουν με τον πιο έκδηλο τρόπο μια συγκεκριμένη έλλειψη και μια βαθιά αναζήτηση.

“Σε κάθε μας βήμα ερχόμαστε αντιμέτωποι με τη μοναξιά, είτε το θέλουμε είτε όχι”, λέει ο Elbing. “Ερχόμαστε αντιμέτωποι με την άτεγκτη ερώτηση. Πώς μπορώ να επικοινωνήσω με τους άλλους ανθρώπους”. Την απάντηση στο ερώτημα αυτό πρέπει να τη βρει ο καθένας μόνος του.

Στις μέρες μας ζούμε μια πραγματική πανδημία μοναξιάς. Και όσο ο σημερινός άνθρωπος δεν αποδέχεται ως οδηγητική αλήθεια τα λόγια του Χριστού, τόσο θα πληρώνει το τίμημα του υπεφίαλου “πολιτισμού” του Εγώ με το απάνθρωπο κατάντημα της μοναξιάς.

π. Μελέτιος Κουράκλης

με στοιχεία από το γερμανικό περιοδικό “Focus”