Ο πορθητής του θανάτου

Μέσα στο πνευματικό στερέωμα της Εκκλησίας ακτινοβολεί ως αστήρ πρώτου μεγέθους και ο άγιος Πρόκλος, Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως. Γεννήθηκε πιθανότατα στην Κωνσταντινούπολη περί το 390 μ.Χ. και κατά την Παράδοση της Εκκλησίας διετέλεσε μαθητής του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου. Σπούδασε ρητορική, που εθεωρείτο τότε σπουδαία επιστήμη, και σύντομα χειροτονήθηκε κληρικός από τον αρχιεπίσκοπο Κωνσταντινουπόλεως Αττικό. Το έτος 434 εξελέγη Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως. Μία από τις πρώτες ενέργειές του ήταν να έλθουν τα ιερά Λείψανα του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου από τα Κόμανα της Αρμενίας, όπου είχε ταφεί εξόριστος, στην Κωνσταντινούπολη και να αναγραφεί και πάλι το όνομα του Αγίου στα Δίπτυχα, από τα οποία είχε διαγραφεί και δεν μνημονευόταν στη Λατρεία ως καθηρημένος.

Ο άγιος Πρόκλος, του οποίου η μνήμη τιμάται στις 20 Νοεμβρίου, είχε χάρισμα λόγου εξαίρετο. Σώζονται αρκετές ομιλίες του σε Δεσποτικές και Θεομητορικές εορτές, καθώς και εγκωμιαστικές ομιλίες του σε ορισμένους Αγίους. Για την Ανάσταση και το Πάσχα σώζονται τέσσερις ομιλίες του. Παραθέτουμε μερικά αποσπάσματα:

Φαιδρά τοιγαροῦν τοῦ τριημέρου πάθους τά ἄνθη… Καί εἰκότως· ὁ ἥλιος γάρ ἐπέφανε τοῖς ἐν σκότει ἐν λάκκῳ κατωτάτῳ καθημένοις καί ἐν σκιᾷ θανάτου… ἐν ταύτῃ τῇ νυκτί ὁ ᾍδης ἤμεσεν, ὅν ἀγνοῶν κατέπιε. Τίς εἶδε τοιαῦτα; τίς ἤκουσεν οὕτως; Τάφος παραδείσου γέγονε ἴαμα…

Διά σπλάχνα ἐλέους ἐποίησε κράτος ἐν βραχίονι αὐτοῦ· ὁ δι’ ἡμᾶς πτωχεύσας, πλούσιος ὤν, ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ τοῦ ζῶντος, Χριστός Ἰησοῦς ὁ Κύριος ἡμῶν, καί διασκορπίσας τοὐς ὑπερηφάνους, ἀνύψωσε τούς ταπεινούς, πατάξας τόν τό κράτος ἔχοντα τοῦ θανάτου, τοὐτέστι τόν διάβολον… Διά τοῦτο πᾶσα ἡ γῆ μετ’ εὐφροσύνης τήν τοῦ Δεσπότου καί Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ ἀνάστασιν μεγαλοφώνως ἀνυμνεῖ, ὅτι ἐν αὐτῇ τοῖς ἀπ’ αἰῶνος αἰχμαλώτοις γέγονεν ἄφεσις καί τυφλοῖς ἀνάβλεψις…

Νικάτω καί λόγων εὐροιαν τῆς σωτηρίου πανηγύρεως τό θαῦμα… Τί γάρ τοιοῦτον ἐξ αἰῶνος γέγονεν, οἷον νῦν τῇ πίστει ὁρῶμεν; Πότε νοῦς ἐφαντάσθη, ἤ καρδία ἐνεθυμήθη, ἤ ἀνέπλασε διάνοια, ἤ λόγος διηγήσατο, ἤ ὀφθαλμός ἐθεάσατο, ἤ ἀκοή ἐδέξατο πρᾶγμα τοιοῦτον; … Οὐδέποτε ἐπί ξύλου ἐκρεμάσθη ζωή, ἐν ἀπάτορι σαρκί τόν τύραννον θριαμβεύσασα· οὐδέποτε μνῆμα θανάτου πορθητήν ἐδέξατο… Οὐδέποτε ᾅδης ἔφριξεν ὅν κατέπιεν… Οὐδέποτε τρισί νυχθημέροις φύσις εἰς ἀνάστασιν ἐλοχεύθη.

Λάμπουν τα άνθη του τριημέρου πάθους της ταφής του Κυρίου. Και πολύ φυσικά. Διότι ο Ήλιος της δικαιοσύνης Κύριος έλαμψε σ’ αυτούς που βρίσκονταν κάτω στον Άδη και στη σκιά του θανάτου… Αυτή τη νύχτα ο Άδης έβγαλε από την κοιλιά του Εκείνον που κατάπιε, χωρίς να γνωρίζει Ποιος ήταν. Ποιος είδε ποτέ τέτοιο θέαμα; Ποιος άκουσε τέτοιο γεγονός; Ένας τάφος αποδείχθηκε φάρμακο και θεραπεία του Παραδείσου…

Εξαιτίας της ευσπλαχνίας Του ο Κύριος ενήργησε με τη δύναμη της μεγαλοσύνης Του. Ο Υιός του Θεού του ζώντος, ο Οποίος, ενώ ήταν ο πλούσιος Θεός, πτώχευσε και έγινε άνθρωπος ταπεινός προς χάριν μας. Ο Θεάνθρωπος Κύριος ημών Ιησούς Χριστός, αφού διασκόρπισε τους υπερήφανους δαίμονες, που κυριαρχούν στον κόσμο, και κατατρόπωσε τον Διάβολο, που είχε τη εξουσία του θανάτου, ανύψωσε τους ταπεινούς ανθρώπους… Γι’ αυτό όλη η γη με αγαλλίαση ανυμνεί μεγαλοφώνως την ανάσταση του Δεσπότου και Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού. Διότι με την ανάσταση χαρίστηκε λύτρωση στους ανθρώπους, που ήταν επί αιώνες αιχμάλωτοι του Σατανά διά της αμαρτίας, και φως πνευματικό που θεράπευσε την ψυχική τύφλωσή τους…

Ας υπερνικά και υπερβαίνει το θαύμα της σωτηρίου πανηγύρεως της αναστάσεως οποιαδήποτε ρητορική ικανότητα. Διότι τι παρόμοιο γεγονός συνέβη ποτέ μέσα στους αιώνες σαν αυτό που βλέπουμε τώρα με τα μάτια της πίστεως; Πότε φαντάστηκε κάτι ανάλογο ο νους μας, ή πόθησε η καρδιά μας, ή περιέγραψε η γλώσσα μας, ή είδε το μάτι μας ή άκουσε το αυτί μας;

…Ποτέ άλλοτε δεν κρεμάστηκε στο σταυρό ζωή, που υπήρχε μέσα σε σάρκα, που δεν προήλθε από σαρκικό πατέρα, και η οποία κατανίκησε τον τύραννο του ανθρωπίνου γένους Διάβολο και θριάμβευσε. Ποτέ άλλοτε δεν υπήρξε μνήμα, που να δεχθεί Κάποιον που κυρίευσε και λεηλάτησε το θάνατο… Ποτέ άλλοτε ο Άδης δεν φοβήθηκε και δεν έτρεμε μπροστά σ’ αυτόν που κατάπιε… Ποτέ άλλοτε σε τρία νυχθήμερα δεν κυοφορήθηκε και γεννήθηκε μια νέα αναστημένη ανθρώπινη φύση.

Περιοδικό “Η Δράσις μας”, Απρίλιος 2010