- Χριστιανική Φοιτητική Δράση - https://xfd.gr -

Το νέο μουσείο της Ακρόπολης

Μπορεί να έχουν περάσει πάνω από 3 μήνες από τα εγκαίνια του νέου μουσείου της Ακρόπολης, αλλά σίγουρα το γεγονός δεν μπορεί να ξεχαστεί. Παραθέτουμε λοιπόν εδώ το αντίστοιχο άρθρο από το τεύχος Οκτωβρίου [1] του περιοδικού μας, για να θυμηθούμε, να ξεναγηθούμε, να θαυμάσουμε λίγο, ιδιαίτερα όσοι δεν το έχουν επισκεφθεί ακόμα.

Παρακαλούμε όσους από σας το έχουν επισκεφθεί και θέλουν να μοιραστούν τις εντυπώσεις τους μαζί μας στα σχόλια του άρθρου!

Η σκεπτομένη Αθηνά [2]
Η σκεπτομένη Αθηνά

«Για τον κόσμο η Ελλάδα
είναι πάντα η σκεπτομένn Αθηνά,
που ακουμπάει το δόρυ της.
Και ποτέ πριν από αυτήν
η τέχνη δεν είχε συνενώσει
το δόρυ με τη σκέψη…
Η Ακρόπολη είναι
το μόνο μέρος του κόσμου
που κατοικείται ταυτόχρονα
από το πνεύμα κι από το θάρρος».

Αντρέ Μαλρό
Αθήνα, 28 Μαΐου 1959

Επί τριάντα χρόνια περίμενε η Ελλάδα αυτό το Μουσείο. Μετά από πολλές περιπέτειες, ανατροπές, συζητήσεις, το πιο μεγάλο δημόσιο κτίριο των τελευταίων ετών είναι πια μια πραγματικότητα.

Ακόμη όμως και λίγο πριν από τα εγκαίνιά του, το 14.000 τ.μ. Μουσείο συνέχιζε να διχάζει και να προκαλεί κάποια αμηχανία. Αυτό οφειλόταν κυρίως στην παραδοσιακή αμφιθυμία των Ελλήνων απέναντι σε καινούργια αρχιτεκτονικά και πολεοδομικά δεδομένα. Εξοικειωμένοι με τη μικρή κλίμακα, δυσκολευόμαστε να αφομοιώσουμε τον «δεσποτικό» όγκο του νέου Μουσείου.

— Μήπως ξεπερνάει μία από τις θεμελιώδεις ιδέες του ελληνικού πνεύματος, το μέτρο;

Οι πήλινες φτερωτές Νίκες [3]
Οι πήλινες φτερωτές Νίκες

Φαίνεται, όμως, ότι οι δισταγμοί παραμερίστηκαν και η αμηχανία μετατράπηκε σε ενθουσιασμό, μετά τα εγκαίνια και την πρώτη εμπειρία της επίσκεψης στο νέο Μουσείο.

Τόσο τα εγχώρια, όσο και τα διεθνή μέσα ενημέρωσης αφιέρωναν υμνητικά σχόλια για τις λιτές γραμμές του κτηρίου, τα απλά υλικά του — ατσάλι, μπετόν, γυαλί, αλλά κυρίως τη διαφάνειά του, που γίνεται ελαφράδα, παίζοντας με το φυσικό φως όλες τις ώρες της ημέρας και συνομιλώντας απευθείας με τον Παρθενώνα και τα άλλα μνημεία του βράχου της Ακρόπολης.

Ο Ελβετός αρχιτέκτονας Μπερνάρ Τσουμί, που μαζί με τον Έλληνα συνεργάτη του Μιχάλη Φωτιάδη, ανέλαβε το έργο της κατασκευής του Μουσείου, είπε: «Είναι ένα απλό και ξεκάθαρο Μουσείο με τη μαθηματική εννοιολογική καθαρότητα της αρχαίας Ελλάδας».

Τα εγκαίνια

Σάββατο, 21 Ιουνίου 2009.

Μια ημερομηνία που σίγουρα θα προστεθεί στο μακρύ χρονολογικό δημιουργίας, αλλά και καταστροφών που σημάδεψαν την Ακρόπολη από την προϊστορική εποχή.

Με ιδιαίτερη λαμπρότητα και υψηλούς προσκεκλημένους απ’ όλο τον κόσμο, τελέστηκαν τα εγκαίνια του νέου Μουσείου της Ακρόπολης.

«Η Ελλάδα σήμερα δεν παρουσιάζει στον υπόλοιπο κόσμο απλώς ένα σύγχρονο μουσείο και ένα οικουμενικό μνημείο. Αποδεικνύει τον σεβασμό της προς την Ιστορία», δήλωσε συγκινημένος στη σύντομη ομιλία του ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κ. Κάρολος Παπούλιας. Και πρόσθεσε: «Σήμερα ό κόσμος όλος μπορεί να δει συγκεντρωμένα τα σημαντικότερα γλυπτά του Παρθενώνα. Κάποια λείπουν. Είναι ώρα να επουλωθούν οι πληγές του μνημείου, με την επιστροφή των μαρμάρων που του ανήκουν».

Ο Πρωθυπουργός κ. Κ. Καραμανλής, αφού τόνισε ότι «το νέο Μουσείο είναι έργο όλων των Ελλήνων για όλο τον κόσμο», σημείωσε: «Στον ιερό Βράχο της Ακρόπολης όλος ο κόσμος βλέπει τη μορφή που παίρνουν τα πανανθρώπινα και αιώνια ιδανικά. Στο Μουσείο της Ακρόπολης όλος ο κόσμος μπορεί τώρα να διαπιστώσει ότι αυτές οι μορφές, αυτά τα ιδανικά, μπορούν να επανενωθούν και να ανακτήσουν την ακτινοβολία τους».

Για την οικειότητα που προκαλεί το Μουσείο στους επισκέπτες του με τους παγκόσμιους συμβολισμούς του, έκανε λόγο ο υπουργός Πολιτισμού κ. Α. Σαμαράς. Και βέβαια δεν παρέλειψε να αναφερθεί στην ανάγκη αποκατάστασης του μνημείου του Παρθενώνα με την επιστροφή των μαρμάρων από το Βρετανικό Μουσείο.

«Τα μάρμαρα καλούν τα μάρμαρα», είπε χαρακτηριστικά.

Όλοι οι υψηλοί καλεσμένοι που μίλησαν, τόσο ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, όσο και ο Γενικός Διευθυντής της ΟΥΝΕΣΚΟ, επαίνεσαν την Ελλάδα για το υψηλό της επίτευγμα και τόνισαν ότι μακροπρόθεσμα ο πολιτισμός αποδεικνύεται σημαντικότερος από την οικονομία, γεγονός που καθιστά την Ελλάδα μία από τις πλουσιότερες και σημαντικότερες χώρες στον κόσμο.

Μετά τις ομιλίες, σε μία ατμόσφαιρα φορτισμένη από συγκίνηση, ο Πρόεδρος του Μουσείου, καθηγητής κ. Δ. Παντερμαλής, κάλεσε τον Πρωθυπουργό να προχωρήσει σε μία συμβολική κίνηση, σηματοδοτώντας και την έναρξη λειτουργίας του Μουσείου.

Στην προθήκη του δαπέδου της πρώτης αίθουσας των κλιτύων, που υπήρχε ήδη ένα σύνολο σπασμένων αγγείων από την τελετή θεμελίωσης σπιτιού του 3ου αιώνα π.Χ., τοποθετήθηκε ένα ακόμα αγγείο, ένας κάνθαρος (ποτήρι κρασιού), με τα λόγια «η Αθηναία θεά της πόλης μένει εδώ. Να μην μπει μέσα κανένα κακό». Έτσι θεμελίωναν τα σπίτια τους οι αρχαίοι Έλληνες.

Στη συνέχεια, όλοι οι προσκεκλημένοι παρακολούθησαν την γλαφυρή ξενάγηση του καθηγητή κ. Παντερμαλή στα σημαντικότερα από τα 4.000 περίπου εκθέματα που φιλοξενούνται στο Μουσείο.

Στο τέλος της ξενάγησης μια ακόμη έκπληξη περίμενε τους επισκέπτες: μπροστά στη θέση της ανατολικής Ζωφόρου, ο υπουργός Πολιτισμού τοποθέτησε, στη θέση του εκμαγείου, την αυθεντική μορφή της κεφαλής της Ίριδας, που δόθηκε από το Αρχαιολογικό Μουσείο.

Το "ζωντάνεμα" των αγαλμάτων με τη βοήθεια της σύγχρονης τεχνολογίας [4]
Το "ζωντάνεμα" των αγαλμάτων με τη βοήθεια της σύγχρονης τεχνολογίας

Όταν οι καλεσμένοι έφτασαν στη βεράντα του 2ου ορόφου, παρακολούθησαν ένα μοναδικό οπτικοακουστικό θέαμα, μια animation. Στους τοίχους των απέναντι πολυκατοικιών «ζωντάνεψαν» οι μορφές των αγαλμάτων με τη βοήθεια της τεχνολογίας. Μια πραγματικά μοναδική στιγμή.

Το Μουσείο

Ευρύχωρο, ανοιχτό στην πόλη, πλούσιο, και στην κορύφωσή του στην αίθουσα του Παρθενώνα, μεγαλειώδες.

Η είσοδος του μουσείου [5]
Η είσοδος του μουσείου

Ήδη από την είσοδό του ο επισκέπτης περπατά πάνω σ’ ένα γυάλινο διάφανο δάπεδο, που αποκαλύπτει τα ευρήματα της ανασκαφής στου Μακρυγιάννη, η οποία απλώνεται ακριβώς από κάτω, δίνοντας αμέσως την αίσθηση ότι εδώ η ιστορία έχει συνέχεια χιλιετιών.

Ο αρχαιολογικός αυτός χώρος απεικονίζει μια γειτονιά των πρώτων βυζαντινών χρόνων. Η ανασκαφή έδειξε ότι χρησιμοποιήθηκε από το 3000 π.Χ. μέχρι τον 13ο αιώνα μ.Χ..

Ο προθάλαμος είναι η επόμενη έκπληξη. Ανοίγεται τεράστιος προς όλες τις κατευθύνσεις, όμως ο ουσιαστικός προσανατολισμός είναι ένας: η πρώτη αίθουσα εκθέσεων με το ελαφρώς ανηφορικό δάπεδο, που παραπέμπει στην ανάβαση στο βράχο της Ακρόπολης.

Δυο πήλινες φτερωτές Νίκες σε καλωσορίζουν από μακριά. Στη Ρωμαϊκή εποχή κοσμούσαν τη στέγη ενός κτηρίου και βρέθηκαν σ’ ένα πηγάδι το 1955, κατά τη διάνοιξη της οδού Διον. Αρεοπαγίτου.

Παράπλευρα στους τοίχους υπάρχουν τα ευρήματα από τις κλιτύς (τις πλαγιές) της Ακρόπολης, με το ιερό της Νύμφης, το ιερό του Ασκληπιού, το ιερό του Διονύσου. Εντυπωσιακό ανάμεσά τους, ένα κομμάτι μαρμάρινου γλυπτού, στο οποίο υπάρχουν μόνο δυο πράσινα μάτια, τάμα στο ιερό του Ασκληπιού (350-300 π.Χ.).

Στον πρώτο όροφο σε υποδέχεται, σε πλήρη ανάπτυξη, το πώρινο αέτωμα από τον Εκατόμπεδο ναό της Αθηνάς, ένα λαμπρό οικοδόμημα της αρχαϊκής εποχής, στη θέση του Παρθενώνα. Είχε μήκος 100 ποδών (εξ ου και εκατόμπεδος) και σ’ αυτόν λατρευόταν η παρθένος Αθηνά με την πολεμική υπόστασή της, της Παλλάδος.

Στα δεξιά, στην υπόστυλη τεράστια αίθουσα των αρχαϊκών γλυπτών, συναντάς έναν «κήπο με αγάλματα».

Ο Μοσχοφόρος [6]
Ο Μοσχοφόρος

Εδώ σε καλωσορίζουν τα ωραιότερα χαμόγελα του κόσμου από τις συνεσταλμένες Κόρες της Αθήνας, αφιερώματα αριστοκρατικών οικογενειών στη θεά Αθηνά. Ανάμεσά τους κάποιες διάσημες, όπως η Κόρη του Αντήνορος και η Πεπλοφόρος. Επίσης ο περίφημος Μοσχοφόρος, Κούροι, ιππείς, άλογα, και φυσικά η μαρμάρινη Αθηνά με την τρομερή αιγίδα της από το αέτωμα της Γιγαντομαχίας του αρχαϊκού ναού (525-500π.χ.), τη στιγμή που καταβάλει τον γίγαντα Εγκέλαδο.

Σε όλη αυτή την αίθουσα βλέπουμε την Ακρόπολη του Σόλωνα, του Πεισίστρατου και του Κλεισθένη. Αυτών που «προετοίμασαν» τον χρυσό αιώνα του Περικλή.

Στον τρίτο όροφο, η γυάλινη αίθουσα του Παρθενώνα, είναι κυριολεκτικά η κορυφή, αλλά και η κορύφωση του Μουσείου.

Εδώ αναπτύσσεται πλήρως η Ζωφόρος του Παρθενώνα, μέσα από μία διαδοχή πρωτότυπων γλυπτών και γύψινων αντιγράφων. Οι λίθοι της ζωφόρου ξαναβρίσκονται όλοι μαζί· οι συντηρημένοι αυθεντικοί και τα πιστά αντίγραφα των πριονισμένων και ξενιτεμένων από τον Έλγιν. Έτσι αποκαθίσταται, για πρώτη φορά, η πλήρης αφήγηση της Ζωφόρου, ενώ συγχρόνως αντιλαμβάνεται κανείς πόσο μεγάλη ήταν η κλοπή. Ο Έλγιν πήρε 75 μέτρα ζωφόρου (50%), 15 μετόπες και 18 υπερμεγέθη ολόγλυφα αγάλματα των αετωμάτων.

Στο Βρετανικό Μουσείο τα γλυπτά εκτίθενται ως αυτόνομα έργα, γεγονός που παρέχει μία αποσπασματική εικόνα του μνημείου, ενώ εδώ αυτή η αποσπασματικότητα καταλύεται.

Αυτό είναι και ένα γενικότερο χαρακτηριστικό του νέου Μουσείου, καθώς εδώ βλέπεις ό,τι υπήρχε στον λόφο και στις πλαγιές του και όχι μόνο τον Παρθενώνα της κλασσικής εποχής.

Η Σανδαλίζουσα (από τις φτερωτές Νίκες του ναού της Αθηνάς Νίκης) [7]
Η Σανδαλίζουσα (από τις φτερωτές Νίκες του ναού της Αθηνάς Νίκης)

Η επόμενη στάση είναι στον δεύτερο όροφο, όπου υπάρχει και η μεγάλη βεράντα με θέα στην Ακρόπολη. Τα 300 μέτρα που σε χωρίζουν από τον Ιερό Βράχο φαίνεται να εκμηδενίζονται.

Ο επισκέπτης κατεβαίνει στη συνέχεια στο άλλο μισό του πρώτου ορόφου το οποίο δεν είχε δει κατά την άνοδό του και που αφηγείται την ιστορική εξέλιξη της Ακρόπολης μετά την κατασκευή του Παρθενώνα: Προπύλαια, Ναός της Αθηνάς Νίκης, Ερέχθειο.

Εδώ θαυμάζουμε την αποθέωση του γυναικείου κάλλους στις περίφημες Νίκες, από τα ανάγλυφα των θωρακίων του ναού της Αθηνάς Νίκης, με την «Σανδαλίζουσα» (κόρη που φοράει το σανδάλι της), πασίγνωστη ανάμεσά τους.

Οι Καρυάτιδες, τοποθετημένες σε μία εξέδρα, απαλλαγμένες από το βαρύ φορτίο που σήκωναν, ορατές από όλες τις πλευρές, αποκαλύπτουν μυστικά περίτεχνων κομμώσεων, αναδιπλωμένων ενδυμάτων, απαλών πτυχώσεων, με τη μοναδική στάση του σώματος που προβάλλει το στήθος και κλίνει ελαφρά το γόνυ, όχι για να στηριχθεί, αλλά για να περπατήσει!

Η εξέδρα με τις πέντε Καρυάτιδες [8]
Η εξέδρα με τις πέντε Καρυάτιδες

Αναζητώντας την έκτη αδελφή που βρίσκεται στο Λονδίνο; Ποιος ξέρει…

Η περιήγηση στο χρόνο συνεχίζεται με ελληνιστικά και ρωμαϊκά εκθέματα, καθώς και άλλα ευρήματα που φτάνουν μέχρι τον 5ο αιώνα μ.Χ..

Το Μουσείο περιβάλλεται από θαυμάσιους κήπους, όπου κυριαρχεί η ελιά και άλλα φυτά της αττικής γης. Και οι κήποι είναι στοιχεία του Μουσείου. Μέσα απ’ αυτούς φιλτράρεται το βλέμμα μας πριν απλωθεί στην πόλη.

Τα Μάρμαρα του Παρθενώνα

Θα επιστρέψουν;

Τα εγκαίνια του νέου Μουσείου της Ακρόπολης και η προβολή τους αναζωπυρώσαν διεθνώς το θέμα της επιστροφής των γλυπτών του Παρθενώνα στο φυσικό τους χώρο, την Ελλάδα, απ’ όπου αφαιρεθήκαν βίαια, και στο μνημείο του οποίου αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα.

Είναι γεγονός ότι το νέο Μουσείο αποτελεί ένα ισχυρό επιχείρημα της Ελλάδας προς αυτή την κατεύθυνση. Είναι επίσης γεγονός ότι πολλαπλασιάζονται οι φωνές στον διεθνή χώρο, ακόμα και στην ίδια τη Βρετανία, που στηρίζουν το αίτημά μας.

Η φτερωτή θεά Ίρις [9]
Η φτερωτή θεά Ίρις

Θα λέγαμε όμως, ότι η πιο ηχηρή φωνή για την επιστροφή των μαρμάρων είναι η ίδια η τόσο αποκαλυπτική συνένωση των αυθεντικών τμημάτων με τα γύψινα αντίγραφά τους. Αυτή η σιωπηλή καταγραφή μιας σπασμένης τελειότητας, η μαρτυρία αλλά και διαμαρτυρία για ό,τι έγινε και για ό,τι πρέπει να γίνει, μιλά από μόνη της στον κάθε επισκέπτη-πολίτη αυτού του κόσμου. Και το κάνει αποτελεσματικότερα από κάθε δικό μας επιχείρημα.

Ας αφήσουμε, λοιπόν, τα ίδια τα μάρμαρα να μιλήσουν για την επανένωσή τους. Είναι βέβαιο ότι, αργά ή γρήγορα, θα την πετύχουν!

Π. Λούντου Φιλόλογος

Η Δράσις μας, Οκτώβριος 2009 [1]